^{#smrgKİTABEVİ} Azeri-Ermeni İlişkileri 1905 - 1920 -

18. yüzyıldan başlayarak Rusya'nın dış siyasetinde Kafkasya mühim bir rol oynadı. Rusya, bu dönemde güneyde kendi stratejik mevkilerini güçlendirmeye, Orta Asya ve Yakın Doğu'ya giden ticaret yolunu ele geçirmeye çalışıyordu. Bunun için Rusya'nın Kafkasya'da olan anlaşmazlıkları dikkate alıp takip etmesi ve bazen müdahalelerde bulunması hiç de şaşırtıcı değildi. Rusların Kafkasya'ya olan ilgilerinde ve bölgenin fethinde Ermenilerin gerek siyasi danışman gerekse asker olarak tahrik edici bir rol oynadıkları biliniyordu.

I. Pyotr (Petro) (1672-1725) sıcak denizlere inme politikası dahilinde civar ülkeleri yavaş yavaş ele geçirmeye başladı. I. Pyotr'u Kafkasya ve Azerbaycan ile Hazar Denizi de yakından ilgilendirmekteydi. Çünkü bu bölgeler Rusya sanayiini dünya pazarları seviyesine yükseltecek bir maden niteliği taşıyordu. Ayrıca buraların fethi diğer bölgelerinde fethini kolaylaştıracaktı. I. Pyotr, Hazar Denizi'ne özel bir önem vermekte ve burayı askeri-stratejik yönden yeni topraklar ele geçirmenin teminatı olarak görmekteydi. Nihayet 26 Temmuz 1723'te Genaral I. M. A. Matyuşkin Rus ordularının Bakü'yü ele geçirdiği haberini Pyotr'a verdi. Böylece Kafkasya ve Azerbaycan'a göçmen akını başladı. Pyotr 1725'te öldü. Daha sonnra tahta geçen Anna İvanovna (1730-1740) görünürde Rusya için doğabilecek zorlukları da düşünerek Hazar boyundaki bütün orduları geri çekti. Gerçek ise, ordudaki salgın hastalığın asker sayısını azaltmasıydı (16.090 kişiden 36,644 kişi kalmıştı). Orduların geri çekilmesine rağmen Ruslar, Azerbaycan'dan tamamen ayrılmadılar. II. Katerina (1762-1796) zamanında bu ve diğer bölgelerin fethi için yeni planlar hazırlamaya başlandı.