^#smrgSAHAF Belgeler 1 - Ziya Paşa'nın Amasya Mutasarrıflığı Sırasındaki Olaylar - 1964

Tanzimat devrinin aydınları Batı medeniyetini önce kültür yolundan tanımağa başladıkları için, onlarda, bu bakımdan bir bütünlük düşüncesi doğabilmiştir. Bu düşünceden hareket ederek, edebiyatın sınırlarını aşıp, doğabilmiştir. Bu düşünceden hareket ederek, edebiyatın sınırlarını aşıp, politikaya ve toplum sorunlarına da girdiler ve yeni medeniyeti gerçek kişiliği ile getirmeğe çalıştılar. Tanzimat devrinde Batı medeniyetinin asıl temsilcileri devlet adamları değil, sayıları pek fazla olmayan, bu idealist ve genç aydınlardır.

Ancak, edebiyatın sınırlarını aşarak politikaya girmek onlara çok pahalıya mal oldu ve özel hayatları bitip tükenmeyen acılarla doldu. Politikacılara gerçek Batı medeniyetinin gereklerini göstermeğe uğraşırken, onların düşmanlıklarını kazandılar. Sürekli bir sürgün yaşayışı içinde, bin bir sıkıntıya uğradılar.

Onlardan biri olan Ziya Paşa'nın Kıbrıs mutasarrıflığı gibi Amasya Mutasarrıflığı da, yöneticilerin onu İstanbul'dan uzaklaştırmak için gösterdikleri sürekli çabaların sonuçlarından biridir. Onun hayatında yurtseverliğin şerefli sahifelerinden birini teşkil eden Amasya Mutasarrıflığı, kazandığı düşmanlıkların etkisiyle karalanmak istenmiş ve ne yazıktır ki, bu karalama, zaman zaman, onu yakından tanımış olanların bile zihinlerinde bazı tereddütler uyandırmaktan geri kalmamıştır. (Önsözden)