^{#smrgKİTABEVİ} Cadaloz Mizah Gazetesinde Osmanlı'dan Algı ve İmgeler (1911) -

Cadaloz gazetesi 4 Nisan 1911 – 9 Eylül 1911 tarihleri arasında İstanbul Ebussuud Caddesi 35 numaralı dairede yayın hayatına başlamış ve bu adresten yönetilmiştir. Cadaloz mizah gazetesinin sorumlu müdürü Haydar Rüştü'dür. Mizah Gazetesinin imtiyaz sahibi ise, Nurettin Rüştü'dür. Nurettin Rüştü aynı zamanda Cadaloz mizah gazetesinin başyazarıdır. Nurettin Rüştü Büngül 1882 yılında Konya'da doğmuş 1951 yılında İzmir'de vefat etmiştir. Öğrenci iken başladığı gazeteciliğe bütün ömrü boyunca devam ettiği belirtilebilir. İkinci Meşrutiyetin ilanı ile birlikte 1908 ile 1909 yılları arasında yüz on beş sayıdan oluşan “Geveze” ve sonrasında ise kırk beş nüshadan oluşan 1911 yılında ki Cadaloz adlı mizah ağırlıklı gazeteleri yayınladı.

Cadaloz gazetesinde yer alan karikatürlerin Cevat Nuri ve Dr. Mazlum adlı karikatüristler tarafından çizildikleri karikatürlerde yer alan imzalarından anlaşılır. Bazı karikatürlerde Cevat Nuri'nin Osmanlıca imzasının altında Fransız Latin harfleriyle “Dj. Noury” şeklinde bir başka imza yer alır. Cadaloz'un yalnızca 1911 yılında yayınlanmış olması karikatürlerdeki görsel verileri azaltacağı yönünde bir varsayıma neden olsa da gerçekte dergide yer alan 90 civarındaki karikatür bir hayli yoğun bir veri taramasını beraberinde getirir.

Kitap iki bölüm altında değerlendirilmiştir. Ele alınan bölümlerdeki amacımız karikatürlerin konusu, kadın kahramanımız olan Cadaloz ile ilişkisi, karikatürlerdeki çizimlerde yer alan teknik, tarz ve kültürel geleneklerle bağlantısını değerlendirmek oluşturmuştur. Böylelikle eserimizde Osmanlı mizahının batı çizgileri dışında özgün bir model oluşturup oluşturmadığı devrin olaylarının bir tür tarihsel veri olarak ne oranda bir mizah gazetesinde sıhhatli kaydedildiği değerlendirilmiştir.

İçindekiler
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM KARİKATÜRLER VE TARİHİ BAĞLAM İÇİNDE İÇERDİKLERİ SOSYAL MESAJLARI
Payitaht İçerikli Karikatürler
Hükümet İçerikli Karikatürler
Yerel Yönetimleri Konu Alan Karikatürler
Toplumsal Dayanışma İçeren Karikatürler
Doğal Afetleri Konu Alan Karikatürler
Eğitim İçerikli Karikatürler
Hukuk Sistemi İçerikli Karikatürler
Uluslararası Meseleler
Asayiş ve Terör Olaylarının Hicvi
Mali İçerikli Karikatürler
Teknolojik İçerikli Karikatürler
Siyonizm İçerikli Karikatürler
İKİNCİ BÖLÜM OSMANLI'DA HİCİV SANATINDA KULLANILAN VERİLER VE BİLİNÇALTI MESAJLAR
Kadın Motifi ve Toplumsal İçeriği
Aşk Öykülerinde Kadın
Kadın Komutan
Özgürlük ve Hürriyet Sembolü Olarak Kadın
Duacı Kadın
Müzisyen Kadın
Vatan Toprağını Temsil Eden Kadın
Falcı Kadın
Kâhya Kadın
Gelin Suratlı
Eli Hamurlu Kadın
Madam Anika
Peri Kızı
Cadı
Ayşe Mollanın İstime İlacı
Elini, Başını Sallayan Kadın
Ayşe Molla'nın Üvey Oğlu
Nefise Molla
Huri
Şıllık
İki Göz Bebeği
Koca karı
Şair
Âşık
Dayakçı Kadın
Kokoz
Çıtır Çiroz
Nine, Hanım Nine
Ana
Kaynana
Gacı
Erkek Motifi ve Sosyal İçeriği
Deyimler ve Atasözü İçerisinde Erkek Unsurları
Geveze Adam
Zübbe Adam
Kavanoz Kafalı - Kavanoz Suratlı Herif
Koyun Kafalı
Devr-i Sabık Adam
Paşa
Kepaze Herif
Münasebetsiz Herif
Çeribaşı Suratlı Herif
Sırık Herif
Çal Çene Herif
Pişmiş Kelle Suratlı Herif
Kaba herif
Asker
Papaz
Mendebur
Yakası Kirli Dekodan Kıyafetli Herif
Siyasi Adam
Çiroz Bey
Faal İş Adamı
Patates Kralı
Yiğit
Civan
Osmanlı Toplumunda Çocuk Motifi
Terbiye Almış Çocuk
Dünyaya İki Kere Gelen Çocuk
Sakınılan Çocuk
Yaramaz çocuk
Tanzimat dönemi çocuk
Evlat
Yumurcak
Tonton
Toroman
Afacan
Hayvan Motifleri
Tilki
Zümrüdü Anka kuşu
Hind Horozu
Tavuk
Koyun
Yumurtlamak
Leş
Buzağı
Kılçıksız Kalkan Balığı
Palamud
Karınca
Salyangoz
Maymun ve Şebek
Çil Horoz
Eşek
Aslan
Akbaba
Deve
Kartal
Kuzu
Manda
Kaz
Tavşan
Teknolojiye Dair Motifler
Telgraf
Vesait
Donanma
Vapur
Kurşun
Uçan Balon
Uçan Küp
Yelkenli Gemi
Zırhlı Savaş Gemisi
Kale Topu
Paratoner
Bitki Motifleri
Elma
Maydonoz
Patates
Turp
Çayır-Çimen
Çam
Fesleğen
Karpuz
Kahve
Zeytin
Üzüm Yaprağı
Limon
Patlıcan
Doğaya Ait Semboller
Güneş
Bulut
Gece-Gündüz
Dünya
Mevsimler
Yıldız
Gölge
İklim
Kaya-Taş
Güvenlik Güçlerine Dair Motifler
Asker
Polis
Üst Komuta Sistemi
Milis Güçler
Donanma Kuvvetlerine Dair Motifler
Donanma
Vapur
Amiral
Bahriyeli
Siyasetçi Motifleri
Siyasiyon
Siyasi
Diplomat
Mebus
Baş Vekil
Hükümet
Ayan
Ayân Reisi
Kabine Reisi
Sadrazam
Sağlığa İlişkin Motifler
Doktor
Hasta
Hastane
Heyet-i Sıhhıye
Salgın Hastalıklar (Kolera)
Reçete
Mikrop
Ölüm Teması
Ölüm
Cennet
Cehennem
İskelet
Azrail
Müzik Aletlerine Dair Motifler
Saz
Kanun
Keman
Tef
Musiki
Kanto
Mimariye Dair Kullanılan Semboller
Konak
Meclis-i Mebusan Binası
Kale
Dar'ül Fünun
Mezarlık
Bâb-ı Âli
Cadaloz'un Evi
İstanbul Polis Merkezi
Halk Evi ya da Kır Kahvesi
Nektar Bira Fabrikası
Haydarpaşa Garı
Özgürlük ve Hürriyete Dair Örneklemler
Tarihe Dair Göndermeleri İçeren Semboller
Barbaros Hayrettin Paşa
Kanuni Sultan Süleyman
Falcılığa Dair Semboller
Falcılık
Falcı Kadın
Destan ve Mitolojik Unsurlara Dair Semboller
Zümrüdü Anka Kuşu
Zeytin Dalından Yapılmış Taç
Hayvan Vücutlu İnsan Başlı Canlılar
Peri Kızı
Müskirata Dair Motifler
Bira
Pipo
Gıda İçerikli Tasvirler
Et ve Süt
Bal
Hamur
Tuz
Baharat
Helva
Giyim Kuşam ve Tekstil İle İlgili Örneklemler
Dekodan
Kisvet
Çorap
Keten Kıyafetli
Terlik
Fes
Palto
Pabuç
Kelime Oyunları/ Atasözleri/ Deyimler
Ağzının Tadını Vermek
Kendine Gel
Çenesi Çekilesice
Boy Ölçüşmek
İşine Karışmak
Kuru Gürültüden İbaret
Adam Olmak
Kulağı Deliklerden
Pabuç Bırakmamak
Aklı Ermemek
Kanbersiz Düğün Olur
Tavşan Gözünü Açtı
Hakkını Teslim Etmek
Kurban Olmak
Kafayı Değiştirmek
SONUÇ
KAYNAKÇA
DİZİN