^{#smrgKİTABEVİ} Çok Eşlilik: Taaddüd-i Zevcat - 2007

Fatma Aliye Hanım ve Mahmud Esad Efendi arasında yaşanan, çok eşlilikle ilgili tartışmanın yansıması olan ve şimdiye kadar Latin harfleriyle yayımlanmayan Taaddüd-i Zevcat Zeyl (1898) adlı kitaba Türk modernleşme tarihi ve kadın ana başlıkklı bazı araştırmalarda değinilir. Ancak kitabı aslından okuyan araştırmacıların sayısı sınırlıdır. Çoğu akademik yayında, çok eşlilik konusu tartışılırken, Taaddüd-i Zevcat Zeyl söz konusu olduğunda Nizazi Berkes'in Türkiye'de Çağdaşlaşma adlı kitabı referans olarak gösterilir.

Kadın ve kadının toplumsal konumu hakkındaki tartışmalar Osmanlı kültür hayatına, batılılaşma hareketi ile bağlantılı olarak girmiştir. Bu konudaki tartışmalardan biri olan çokeşlilik sorunu, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren özellikle roman ve inceleme türü eserlerde geniş biçimde ele alınır. Ancak günümüzde çok eşlilik bağlamında yapılan bazı araştırmalar sorunu çağdaşlaşma tarihinde yer aldığından daha fazla öne çıkarmakta, dolayısıyla gerçekliğin tasvirinden çok, Şarkiyatçı geleneğin taleplerine yönelik bir kaynakça oluşturulmaktadır.

Çok eşlilik konusundaki ilk önemli tartışmalardan biri Fatma Aliye Hanım ve Mahmud Esad Efendi arasında geçer. Bu tartışmaya Türk modernleşme tarihi ve kadın ana başlıklı araştırmaların hemen hepsinde değinilmektedir. Çeşitli dergilerde yayımlanan makaleler ve karşılıklı yazışmalarla devam eden bu tartışmanın bir tarafı olan Mahmud Esad Efendi, çalışmaları Cevdet Paşa tarafından da takdirle karşılanan hukuki, sosyal ve dini konularda eser vermiş bir ilim adamıdır. Tartışmanın diğer tarafı Fatma Aliye Hanım ise, romancı ve yazar olmasının yanında babası ile Mecelle üzerine çalışmış, kadınların hukuku konularında da oldukça yetkin bir aydındır. Aynı zamanda birbiri ardına yayımladığı romanlarla "kadın sorunu"nu ilk ele alan kadın yazardır. Tartışmalarda ortaya çıkan entelektüel seviye okuyucuların çok eşlilik konusunda tatmin edici bir polemik izleyebilmelerine imkan tanımaktadır. Metinlerdeki mantık bağlantılarının iki yazar tarafından da güçlü bir şekilde takip edilmesi ve tartışmacıların nazik üslubu, metinlere tartışma adabı açısından da örneklik değeri kazandırmaktadır.

Elinizdeki kitap, Fatma Aliye Hanım ve Mahmud Esad Efendi arasında meydana gelen ilk çok eşlilik tartışmasının tamamını bir araya getirmektedir. Dolayısıyla tarih, sosyoloji ve kadın ile ilgili araştırmalarda önemli bir boşluğu dolduracak ve çok eşlilikle ilgili yeni çalışmalara ışık tutacak bir kaynak mahiyetindedir. (Arka Kapak)