^{#smrgKİTABEVİ} Dersim'in Gizemli Tarihi 2 - 2017

Araştırmacı yazar Erdoğan Yalgın, uzunca bir süreden beri Alevilik ve Kürt tarihi üzerinde sözlü ve yazılı araştırmalar yapıyor. Çalışmalarını değişik dergi, gazete ve internet siteleri üzerinden okuyucusuyla paylaşıyor. Çalışmalarında daha çok coğrafya, dil ve kültürel-inancsal değerler üzerinde yoğunlaşan Yalgın'ın, 1992 yılında yayınlanmış bir de şiir kitabı bulunuyor. Yalgın; tarih-araştırma alanında “Dersim'in Gizemli Tarihi-1” üst başlıklı bu kitabıyla, miladi 1010 yılında yazılmış olan “Şeyh Dilo Belincan'ın (Berxécan) Şeceresi” bağlamında, tam 42 tane “Kürt aşiretleri” nin izini sürmüştü. Şimdi ise çalışmasının bu 2. cildinde “Şıx Delil-i Berxécan Ocağı” ve“Pilvank/Pilvenk/Pilvankan aşireti”ni konu ediniyor.

Yalgın'ın bu çalışması iki ayrı ana bölümden oluşuyor. Birincisi bölümdePilvenk/ Pilvank/Pilvankan aşireti içinde vücuda gelen “Şıx Delil-i Berxécan Ocağı” yer alıyor. Aşiret-ocak bileşkesinde Berxécan ocağının oluşumu, içişleyişi, talipler topluluğu, Ehli Heq inancıyla olan ilişkisi hakkında farklı verileri ele almıştır.İkinci bölüm ise; Dersim (Kalan) merkezli “Pilvank/Pilvenk/Pilvankan Aşireti”ne ayrılmış. Bu bölümde; Dersim merkeze bağlı “Dedeağaç köyü” nün eski ismi olan Pilvank/Pilvenk adının etimolojik çözümleri, Pilvenk köyünün coğrafi konumu, aşiretin ezbetleri, etnik kökleri, anadili, demografik yapısı, nüfus-göç dağılımı, Dersim tarihi içinde aşiretin siyasal ve sosoyal seyri hakkında sözlü ve yazılı kaynaklar ışığında bilgi verilmiştir.

Bu çalışmada; inancın binbir süreğinden biri olan ve Kürt klanlarının vücuda getirdiği Dersim merkezli “Réya/Raa Heqi < hak yol/doğruların yolu“ inancının Ocak yapılanmasına temas ediliyor. Dolayısıyla; Dersim/Kürt ocaklar sisteminin oluşumu; 13-16.yüzyıllarda değil de, proto dönem dedigimiz en azından 10. 11.yüzyıllara kadar uzandığı anlaşılıyor. Horasan ekolünden daha çok; Ebu'l Vefâ-i Kurdi‘nin (925-1017) Bağdat ekolünün, Dersimdeki batıni itikatının harcına olan katkısının tartışılmaz olduğu açıkça görülüyor. Aslında küçük bir ansiklopedi niteliğinde olan bu kitap, toplamda 312 sayfadan oluşuyor.

Kitapta tamıtamına 149 açıklamalı dipnot yer alıyor. Dipnotlara konu olan başlıklar, metin arasında geçen kavramsal maddeleri kapsıyor. Antik, Ortaçağ ve yakın tarihimize ait olan sözkonusu dipnot başlıklarının aktüalize edilmiş yan açıklamaları, kitabı daha anlaşılır kıldığı gibi, okuyucuya tarihi sevdiriyor ve tarihle ilgilenmeyi aşılıyor. Bu vesileyle “kitap, aynı zamanda küçük bir ansiklopediyi andırıyor”, diyebiliriz! Kitabın bütünselliği içinde 150'ye yakın yazılı kaynağın yanısıra, 200'e yakın kaynak kişinin adları yer alıyor. Dizn indexinin de bulunduğu kitapta, metin içinde görsel malzemelerin (harita, grafik çizimleri, özel resimler) kullanılmış olması, pragmatik tarih okumalarını kolaylaştırıyor.