Bir insan topluluğu yüzyıllar boyu kendini kültürel üretime adamışsa, onun eserlerini ortadan kaldırmaya hiçbir siyasi iktidarın gücü yetmiyor. Bu kültürel mirasın belki de en iyi belgelenmiş örneklerinden biri, Depo İstanbul'da açılan “Bir Ermeni Ailesinin Yitik Geçmişine Tanıklıklar: Dildilian Kardeşlerin Objektifinden (1872-1923)” adlı sergide görünür hale geliyor. Anadolu'nun ilk fotoğraf stüdyosunu açan Tsolag ve Aram Dildilian kardeşler, Ermeni toplumunun 19. yüzyılda yaşadığı kültürel rönesansı her boyutuyla belgelemişler.
Tsolag Dildilian'ın torunu Armen Marsoobian'ın uzun yıllar süren çalışmasının ürünü. ABD'deki Southern Connecticut Eyalet Üniversitesi'nin felsefe bölümü başkanı olan Marsoobian, sergilenen malzemeyi, ailenin geniş fotoğraf arşivinden ve aile fertlerinin hatıratından derlemiş. Ortaya çıkan görseller ve metinler, 1915'e varan sancılı sürece tanıklık ediyor. Ama asıl önemlisi, Ermeni halkının eğitim, kültür ve ticaret alanında kaydettiği ilerlemeyi belgeleyerek, Anadolu'nun neleri yitirdiğini gözler önüne seriyor. Serginin metinleri Anna Turay'ın, tasarımı ise Kirkor Sahakoğlu'nun imzasını taşıyor.
Dildilyan ailesinin fotoğraf arşivinden hazırlanmış bu kitap, Ermeniler'in Anadolu'daki iki bin yıllık tarihine ışık tutmaktadır. Kitaptaki bilgiler ailenin özel arşivindeki belge ve mektuplarla pekiştirilmiştir. Ailenin nalbantlık ve kunduracılıkla başlayan fotoğrafçılık geçmişi, Osmanlı'dan Cumhuriyet Dönemi ve sonrasına kadar sürmüş, Anadolu'nun farklı şehirlerinde (Merzifon, Sivas, Samsun) faaliyet göstermiş ve fotoğrafçılık tarihimizin bir mihenk taşı olmuştur.
