^#smrgSAHAF İngiliz Gezginlerine Göre 16. Yüzyılda İstanbul'da Hayat 1582 - 1599 - 1983

Çoğu kez önyargılar ve abartmalarla yüklü hikâyeler olarak nitelendirilen seyahatnamelerin, getirdikleri zengin malzeme ile, Rönesans Avrupası'nın fikir hayatına katkıları bilinmektedir. Osmanlıların, Avrupa için önemli olmaya başladıkları XV. yüzyıldan itibaren, Türkiye'ye gelen Avrupalı gezginlerin sayısı artmıştı. Din düşmanlığı ve savaşların artırdığı önyargılarla Osmanlı ülkesine gelen veya gönderilen gezginin tarafsız bir görüşle olayları yorumlaması beklenemezse de, görgü tanığı olarak yazdığı birinci elden bilgiler, belge niteliğindedir. Hikayeci anlatımlarıyla popüler olan bu yazılı ve resimli eserlerde, yazarın ve sanatçının en çok üzerinde durduğu noktalar, kuşkusuz, kendi kültürüne yabancı ve Avrupa' da efsaneleştirilmiş bir dünyanın insanları, bunların hayatları, dindaşlarını dehşete salan bu gücün kimliği ve bu gücü temsil eden «Yüce Türk» (Grand Seignor, Grand Turco, Great Türk) olmuştur.

Çalışmamın, konusu, öncülüğünü, Felemenk, İtalyan, Fransız ve Almanların yaptığı bu gezginlerden, sadece, XVI, yüzyılda Türkiye'ye gelen İngilizlerin yazılı ve resimli seyahatnameleri oluşturur Bu arada, herhangi bir şekilde İngilizlerin eline geçmiş belgeler de, konuyla doğrudan ilişkileri yüzünden, incelenmiş, yayınlanmayan yazmalardan da yararlanılmıştır.

Çalışmanın amacı, bölüm başlıklarından da anlaşılacağı gibi, Osmanlı Devleti'nin İngilizlerle olan tarih, iktisat veyahut diplomatik ilişkilerinin yorumunu yapmak değil, gezginlerin yazdıklarını değerlendirmektir. Bu yüzden, gezginlerin üzerinde özellikle durdukları konular esas tutularak, bunlar, aynı devirdeki yazılı ve resimli Osmanlı ve batı kaynaklarından, tam paralellik gösteren örneklerle karşılaştırılmıştır. Giriş bölümündeki, devrin genel Osmanlı tarihi ve İngiliz-Osmanlı ilişkilerinin başlangıcı üzerine yazdıklarım, bu konuda yapılmış yayınların tekrarı gibi görünürse de, çalışmanın konusuna giren eserlerde verilen bilgilerin aktarmasıdır. Mimarî üzerine yazılan dağınık ve küçük bilgilere anlam kazandırmak içinr konuyu, bugüne kadar yapılan yayınların ışığında, genişletmek zorunluğu ortaya çıkmıştır.

Kolleksiyonlannı kullanmama ve çalışmam için gerekli olan belgelerin fotoğraflarını yayınlamama İzin veren Londra, British Museum ve British Library idarecilerine, Oxford, Bodleian Library ve All Souls College, (Codrington Library) yöneticilerine, çalışmamı son şeklini almadan önce okuyup, önerilerde bulunan Prof Dr. Semavi Eyice'ye, kitabın, özellikle «Şehzade Mehmed'in sünnet düğünü» bölümünde yardımlarını gördüğüm Doç, Dr Ünsal Yücel'e, Topkapı Sarayının, XVI. yüzyıldaki mimarî durumu konusunda beni birçok yönden aydınlatan ve Topkapı Sarayı Müzesi'nden istediğim resimleri sağlayan Dr. Zeren Tanındı ve Dr, Filiz Çağman'a, kitapta kullandığım bazı resimleri bana gönderen Prof. Dr. Metin And'a, çalışmamın ilerlemesi için beni teşvik eden Prof. Dr Rüçhan Arık'a, Londra'daki bazı müzelerden fotoğraflar çeken Londra, University College, fotoğraf atölyesi başkanı Mike Gray'e ve uzakta bulunmamın yarattığı birtakım güçlüklerin çözülmesinde en büyük yardımı gösteren ve bana her yönden destek olan Prof. Dr. Oluş Arık'a teşekkür ederim. -Tülay REYHANLI (Önsözden)