^{#smrgKİTABEVİ} Osmanlı'da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar -

Emine Kıray, elinizdeki kitabında, 19. yüzyılda dünya ekonomisi ile Osmanlı ekonomik ve siyasî yapısının etkileşmesi çerçevesinde imparatorluk ekonomisinde nelerin değiştiğini araştırıyor. Kıray'ın bir odak-konusu da, dış borçlar. Osmanlı sarayı, aldığı borçlardan yatırım, üretim artışı için yararlanmak yerine bunları, âyan, eşraf, tüccar gibi gruplar arasında dengeler oluşturmak ve kendi denetimini artırmak amacıyla kullandı. Osmanlı devletine borç veren devletler de, bu ilişkiden, Osmanlı ekonomi ve siyasetinde isteklerine uygun değişiklikler gerçekleştirmek için yararlandılar.

Yazar, 19. yüzyılda Osmanlı'yı temelden etkileyen değişimlerin 16. yüzyıl sonuyla 17. yüzyıl başlarında filizlendiğini ortaya koyuyor. Dış borçlanmanın artmasında önemli etken, merkezî otoritenin zayıflaması yüzünden vergi gelirlerinin azalışıydı. Ve dış borçlanma, dünya ekonomisiyle bütünleşmeyi hızlandırdı. Dış borçlanma aynı zamanda, tüketim mallarına talebin artmasını, ithalatta yükselmeyi, birçok sektörün çöküşünü getirdi. Kıray, borçların ödenemeyişinin nedenlerini ve sonuçlarını analiz ediyor. Yazarın görüşü, dış borçlanmayla sağlanan fonların bürokrasi tarafından "Batılılaşma" yolundaki reformlar için kullanılması sonucu, tipik bir sömürge yapısının oluşmadığı. (Kitap tanıtımından) Osmanlı borçlanması, dünya ekonomisiyle bütünleşme babında evrensel bir olgu; ancak tipik bir sömürgeleşme yapısı ortaya çıkarmayışıyla kendine özgülük kazanıyor. Kıray 16./17. yüzyılda Osmanlı'yı borçlanma zorunluluğuna sürükleyen gelişmeleri ve borçlanma dinamiğinin seyrini; borçlanmayla biçimlenen ekonomik yapı ve sınıf ilişkilerini; bu yapı ve ilişkilerin nasıl borçların ödenemeyişine yol açtığını ve bunalımı kronikleştirdiğini ortaya koyuyor.