^{#smrgKİTABEVİ} Türk Mektupları: Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri 1555-1560 - 2024

Busbecq'in mektupları Avrupalı hümanistlere özgü bir geleneği yansıtıyordu. Nerdeyse duyulan nefret kadar güçlü olan bu gelenek Osmanlı İmparatorluğu'nu överek kendi toplumlarını eleştirmek ve özgür düşünce sahibi olduklarını duyurmaktı. Busbecq şöyle yazmıştı: 'Onlarda güçlü bir imparatorluğun bütün kaynakları, yıpranmamış bir güç, dövüşte ustalık ve tecrübe, savaş görmüş askerler, zafere alışkanlık, zorluklara tahammül, beraberlik, düzen, disiplin, kanaatkârlık ve tedbirlilik var. Yoksulluk, kişisel israf, zayıflık, maneviyat bozukluğu, tahammülsüzlük, eğitimsizlik ise bizde. Asker itaatsiz. Subaylar para canlısı. Disiplin küçümseniyor. Başıboşluk, umursamazlık, ayyaşlık ve ahlaksızlık yaygın. En kötü olan da şu: düşman zafere alışkın biz ise yenilgiye.'

Flaman asıllı Avusturyalı diplomat ve yazar Ogier Ghislain de Busbecq, 1522'de Flandre'da, Lille yakınındaki küçük bir köyde doğdu. Louvain, Padova ve Venedik üniversitelerinde öğrenim gördü. 1552'de Kutsal Roma-Germen İmparatoru V. Karl ile onun kardeşi Avusturya Kralı I. Ferdinand'ın hizmetine girdi. Kanunî Sultan Süleyman'ın hükümdarlığının son döneminde iki defa Avusturya elçisi olarak İstanbul'a gönderildi. Bu görevleri sırasında dostlarına gönderdiği dört uzun mektupta (Türk Mektupları) Osmanlılar hakkında edindiği izlenimleri kolay okunur bir üslupla dile getirdi. Bucbecq İstanbul'dan döndükten sonra Viyana'daki krallık sarayında çeşitli görevlere getirildi. 1582'den ölümüne kadar da (1591) Avusturya'nın Paris elçisi olarak görev yaptı.

Türk Mektupları, Kanuni dönemindeki Osmanlı İmparatorluğu'nu tanımak ve anlamak isteyen Avrupalıların yüzyıllar boyunca başvurduğu bir kaynak eser... Başta İstanbul olmak üzere Osmanlı ülkesinin dört bucağında uzun zaman geçiren bir hümanistin keskin gözlem gücüyle kaleme aldığı benzersiz bir kaynak... Hürrem Sultan'ın entrikalarından Şehzade Mehmed ile Beyazıd'ın hazin sonlarına, Rüstem Paşa'nın rüşvetçiliğinden Yeniçerilerin ordugâh ve savaş düzenlerine, tantanalı alaylardan sokak hayvanlarına, Türk kadınlarının meziyetlerinden İstanbulluların hamam âdetlerine dek kayda geçtiği her konu, bir belgesel film kadar renkli ve bir öykü kadar akıcı... Üstelik Busbecq'in heyetinde yer alan ressam Melchior Lorichs'in aynı dönemde yaptığı çizimler, yüzyıllar sonra bu baskıda Türk Mektupları ile bir araya geliyor.