Ziya Yılmaz, hayata gözlerini yumduğu 2011 yılına kadar, bir dönem Türkiye'yi kasıp kavuran olay ve olgulara ilişkin konuşmamayı tercih etti. Saklayacakları olduğu için değil, henüz zamanının gelmediğini düşündüğü ve geçmişin mirasını konuşarak tüketmek istemeyen birisi olduğu için...
Anlatımlarının kitaplaştırılmasına da “ancak öldükten sonra” koşulu koymuştu...
Peki, Ziya Yılmaz kimdir?
Fatsa'da Zeki Şahin'le kurduğu Türkiye İşçi Partisi ilçe teşkilatıyla başladığı siyasal serüveni, kısa bir zaman sonra tüm Karadeniz'i kapsayan, devrimci bir süreç haline geldi. O süreçte sahibi olarak yayınlamaya başladığı Yeşil Fatsa isimli yerel gazete bölgenin en çok okunan ve takip edilen yayını oldu. TİP'te çeşitli ayrılıklar baş göstermeden kısa süre önce Karadeniz'de ilk kez gerçekleşen çeşitli köylü yürüyüşleri ve dönemin en kitlesel eylemlerinden olan Fındık mitingleri gibi eylemlerin doğrudan örgütleyicisiydi. 1970'lerin sonunda Fatsa başta olmak üzere Karadeniz'in pek çok bölgesinde atılıma geçen devrimci hareketin temellerini atan insanlardandı; Kızıldere'de katledilen akrabaları, çocukluk arkadaşları ve yoldaşları olan Nihat Yılmaz, Ahmet Atasoy, Ertan Saruhan ile birlikte.
Ziya Yılmaz, TİP sonrası dönemde THKP-C'nin kuruluş sürecinde yer aldı, merkez komite üyesi oldu. Aynı zamanda THKP-C'nin Karadeniz bölge sorumlusu ve örgütün muhasebe sorumluluğu görevlerinde bulundu. Kuruluş sürecinde, THKP-C'nin gerçekleştirdiği banka soygunlarında görev aldı. İsrail Başkonsolosu Ephaim Elrom'un kaçırılması ve öldürülmesi eylemlerinde bulundu. 29 Kasım 1971'de Mahir Çayan, Ulaş Bardakçı, Cihan Alptekin ve Ömer Ayna ile birlikte Maltepe Askeri Cezaevinden tünel kazarak firar edenlerden birisi oldu. Firar sonrasında, Arnavutköy'de Ulaş Bardakçı'nın öldürüldüğü operasyonla eş zamanlı olarak Fındıkzade'de gerçekleşen operasyonda güvenlik güçleriyle çatışmaya girdi. Bu operasyonda MİT kurucusu Hiram Abas'ı yaralamış ve kendisi de yaralı olarak tutsak alınmıştı.
Elinizdeki bu kitap, tüm bu gelişmelere ilişkin, Ziya Yılmaz'ın kendi anlatımlarından derlenmiş, Ziya Yılmaz'la ilgili tek kitap olma iddiasını taşıyor. Kronolojik bir hatta derlenmiş çeşitli siyasal olay ve değerlendirmelerin yanı sıra, sürecin baş aktörlerinden olan Mahir Çayan ve Ulaş Bardakçı gibi devrimcilerin insani yönlerini anımsatıyor, aktarıyor. Sol tarih yazımında sıklıkla değerlendirilen kimi olayları kendi gözünden anlattığı gibi bu güne kadar üzerinde hiç konuşulmamış kimi olay ve düşüncelere de ışık tutuyor, Ziya Yılmaz.
Ve elbette, Türkiye sol tarihinin bir parça unutulmuş devrimcilerinden olan Fatsa'lı Ziya Yılmaz; unutulmasın diye… Mezar taşında yazdığı gibi: “Devrim için yaşadı, devrim için savaştı.”
İçindekiler
Giriş
Ziya Ağabey'e…
Sol Mirasa Bugünden Bakmak Yöntem Üzerine
Teşekkürler
Bölüm I
Çocukluk, Aile ve Fatsa Üzerine
Terzi Dükkânı
Babam...
Lise Okumak için Karabük'e Gidiş
Yıldız Palas'ta İlk Gece
Demir Çelik Lisesi
Bir Yıllık Demiryolu İşçiliği ve İstanbul'a Öğrenciliğe
Ankara'ya Geçiş
Sayıştay'da Memurluk
Talebe Yurdunda Müdürlük
27 Mayıs 1960'a Doğru
555K
27 Mayıs 1960
1960'lı Yılların Başları ve Yeni Cunta Arayışları
1960'lara Dair
1960'larda Türkiye'nin Görünümü
Türkiye İşçi Partisi
Askerlik
Fatsa'ya Dönüş
Bölüm II
Fatsa'da TİP'in Kurulması
Yeşil Fatsa ve Matbaa
Mahalle Delikanlılarını Solcu Olması
Beylice Köyü Yürüyüşü
Fındık Mitinglerine Doğru
Köylüler Kendi Komitelerini Kuruyor
Fındık Mitingi
Karadeniz Bölge Mitingi
Karakoldan Kaçış
Dağ Köylerinde Saklanma
Kanaim Dede...
“Başka Bir Örgütlenme” Aşaması
İlerisi için: Karadeniz'i Hazırlama
Fikri Sönmez'le Kısa Mahpusluk
Bölüm III
THKP-C'nin Kuruluşu ve Eylemleri
Cuntacılardan Uzak Durulmalı
THKP-C'ye Giden Yol
Kesintisiz
Dev-Genç'in Konumu
Maddi Kaynak Arayışları
“Çakmak” Üretimi
Bingöl'ün Boş Evi
THKO'nun Eylemleri ve Süreci Yavaşlatma Çabaları
Ziraat Bankası Esat Şubesi Soygunu
Karadeniz'de Kır Çalışması Üzerine “Başarısız” Bir Anı
Ankara'da İkinci Banka Soygunu Denemesi
İstanbul'da Temaslar
Ticaret Bankası Soygunu
Mete Has'ın Kaçırılması ve Maddi Sorunların Sonu
Doğrudan İlişki Sorunu
THKP-C'nin Kamuoyuna İlanı: E. Elrom Eylemi
Elrom'un Kaçırılması
Eylemin Etkisi ve “Kararlılık” Üzerine
Eldeki Parayı Değerlendirme Çabaları
Yılmaz Güney'in “Vurguncular” Filmi
Elrom Eylemi Sonrası ve Yakalanmalar
Yakalanma Anı
Sarsaryan Hanı ile İlk Tanışma
Hüseyin'in Öldürülmesi ve Mahir'in Yakalanışı
Sistemin İlk Hücre Tipi Denemesi
Maltepe Cezaevi
Her Daim “Firari”: Ulaş
İrfan Solmazer'le 9 Mart ve Sol Cunta Üzerine
Mahir'le İlk Karşılaşma ve Mahkeme Süreci
İlyas Aydın Muamması
THKP-C Kadrolarının Toplanması ve Mahir'in Koğuşa Getirilmesi
Firar: Tünelin İşleyişi
THKP-C Savunma Metni Üzerine
Firar: Tünelin Sonu Görünüyor
Firar: Kimler Firar Edecek?
Bölüm IV
Büyük Firar ve Sonrası
Alternatif Plan
Kabataş'ta 2 Saat
Saklanılan İlk Evler
Bilge Saka'nın Evine Geçiş ve Yusuf'lara İlk Mektup
Akgül Teyze'nin Evi
Yılmaz Güney'den Tedarik
Yusuf Küpeli ve Münir Aktolga'nın İhracı
Deniz'ler için Eylem Arayışı ve THKO ile Tamamlanamayan Birleşme Süreci
Mahir'in Ankara'ya Geçişi
Sıcak Çatışma
Operasyonda bulunan MİT görevlisi Mehmet Eymür (1991: 68,69) olanları şu şekilde anlatmaktadır:
...kimin kime ateş ettiği belli değil. Ortalığı barut dumanı ve kokusu kaplamıştı. Hiram Abas elinde silahı sendeleyerek odadan dışarı çıkmıştı. Ziya Yılmaz onu, o da Ziya Yılmaz'ı yaralamıştı.
...Ziya Yılmaz'dı. Polisler çekince buzda kayar gibi büyük bir kan izi bırakarak odanın ortasına geldi. Yarı ölü gibiydi. Yerde cansız gibi yatanların pek yaşayacağına ihtimal vermiyordum. Hepsi yaşadılar. Çatışma bitmişti. Odaya girildi. Ziya Yılmaz'ın kullandığı silah 14'lü tabir edilen cinstendi. Şarjörü özel yapılmış, 30 mermi alıyordu. Ziya Yılmaz karnından, bacağından ve kolundan üç kurşun yarası almıştı. Oradaki sahneyi gördükten ve bana adeta saatlerce sürmüş gibi gelen silah atışlarına şahit olduktan sonra onların nasıl yaşayabildiğine akıl erdiremiyorum. Ziya Yılmaz'ın onanan ve TBMM'ye infaz işlemi için gönderilen idam kararına ilişkin haberler... Ziya Yılmaz'ın idam infazı uygulanmasına kısa bir süre kala 1974 Affı çıkmış, Yılmaz'ın cezası önce ömür boyu hapse sonra da 30 yıla indirilmişti.
Ziya Yılmaz, hayata gözlerini yumduğu 2011 yılına kadar, bir dönem Türkiye'yi kasıp kavuran olay ve olgulara ilişkin konuşmamayı tercih etti. Saklayacakları olduğu için değil, henüz zamanının gelmediğini düşündüğü ve geçmişin mirasını konuşarak tüketmek istemeyen birisi olduğu için...
Anlatımlarının kitaplaştırılmasına da “ancak öldükten sonra” koşulu koymuştu...
Peki, Ziya Yılmaz kimdir?
Fatsa'da Zeki Şahin'le kurduğu Türkiye İşçi Partisi ilçe teşkilatıyla başladığı siyasal serüveni, kısa bir zaman sonra tüm Karadeniz'i kapsayan, devrimci bir süreç haline geldi. O süreçte sahibi olarak yayınlamaya başladığı Yeşil Fatsa isimli yerel gazete bölgenin en çok okunan ve takip edilen yayını oldu. TİP'te çeşitli ayrılıklar baş göstermeden kısa süre önce Karadeniz'de ilk kez gerçekleşen çeşitli köylü yürüyüşleri ve dönemin en kitlesel eylemlerinden olan Fındık mitingleri gibi eylemlerin doğrudan örgütleyicisiydi. 1970'lerin sonunda Fatsa başta olmak üzere Karadeniz'in pek çok bölgesinde atılıma geçen devrimci hareketin temellerini atan insanlardandı; Kızıldere'de katledilen akrabaları, çocukluk arkadaşları ve yoldaşları olan Nihat Yılmaz, Ahmet Atasoy, Ertan Saruhan ile birlikte.
Ziya Yılmaz, TİP sonrası dönemde THKP-C'nin kuruluş sürecinde yer aldı, merkez komite üyesi oldu. Aynı zamanda THKP-C'nin Karadeniz bölge sorumlusu ve örgütün muhasebe sorumluluğu görevlerinde bulundu. Kuruluş sürecinde, THKP-C'nin gerçekleştirdiği banka soygunlarında görev aldı. İsrail Başkonsolosu Ephaim Elrom'un kaçırılması ve öldürülmesi eylemlerinde bulundu. 29 Kasım 1971'de Mahir Çayan, Ulaş Bardakçı, Cihan Alptekin ve Ömer Ayna ile birlikte Maltepe Askeri Cezaevinden tünel kazarak firar edenlerden birisi oldu. Firar sonrasında, Arnavutköy'de Ulaş Bardakçı'nın öldürüldüğü operasyonla eş zamanlı olarak Fındıkzade'de gerçekleşen operasyonda güvenlik güçleriyle çatışmaya girdi. Bu operasyonda MİT kurucusu Hiram Abas'ı yaralamış ve kendisi de yaralı olarak tutsak alınmıştı.
Elinizdeki bu kitap, tüm bu gelişmelere ilişkin, Ziya Yılmaz'ın kendi anlatımlarından derlenmiş, Ziya Yılmaz'la ilgili tek kitap olma iddiasını taşıyor. Kronolojik bir hatta derlenmiş çeşitli siyasal olay ve değerlendirmelerin yanı sıra, sürecin baş aktörlerinden olan Mahir Çayan ve Ulaş Bardakçı gibi devrimcilerin insani yönlerini anımsatıyor, aktarıyor. Sol tarih yazımında sıklıkla değerlendirilen kimi olayları kendi gözünden anlattığı gibi bu güne kadar üzerinde hiç konuşulmamış kimi olay ve düşüncelere de ışık tutuyor, Ziya Yılmaz.
Ve elbette, Türkiye sol tarihinin bir parça unutulmuş devrimcilerinden olan Fatsa'lı Ziya Yılmaz; unutulmasın diye… Mezar taşında yazdığı gibi: “Devrim için yaşadı, devrim için savaştı.”
İçindekiler
Giriş
Ziya Ağabey'e…
Sol Mirasa Bugünden Bakmak Yöntem Üzerine
Teşekkürler
Bölüm I
Çocukluk, Aile ve Fatsa Üzerine
Terzi Dükkânı
Babam...
Lise Okumak için Karabük'e Gidiş
Yıldız Palas'ta İlk Gece
Demir Çelik Lisesi
Bir Yıllık Demiryolu İşçiliği ve İstanbul'a Öğrenciliğe
Ankara'ya Geçiş
Sayıştay'da Memurluk
Talebe Yurdunda Müdürlük
27 Mayıs 1960'a Doğru
555K
27 Mayıs 1960
1960'lı Yılların Başları ve Yeni Cunta Arayışları
1960'lara Dair
1960'larda Türkiye'nin Görünümü
Türkiye İşçi Partisi
Askerlik
Fatsa'ya Dönüş
Bölüm II
Fatsa'da TİP'in Kurulması
Yeşil Fatsa ve Matbaa
Mahalle Delikanlılarını Solcu Olması
Beylice Köyü Yürüyüşü
Fındık Mitinglerine Doğru
Köylüler Kendi Komitelerini Kuruyor
Fındık Mitingi
Karadeniz Bölge Mitingi
Karakoldan Kaçış
Dağ Köylerinde Saklanma
Kanaim Dede...
“Başka Bir Örgütlenme” Aşaması
İlerisi için: Karadeniz'i Hazırlama
Fikri Sönmez'le Kısa Mahpusluk
Bölüm III
THKP-C'nin Kuruluşu ve Eylemleri
Cuntacılardan Uzak Durulmalı
THKP-C'ye Giden Yol
Kesintisiz
Dev-Genç'in Konumu
Maddi Kaynak Arayışları
“Çakmak” Üretimi
Bingöl'ün Boş Evi
THKO'nun Eylemleri ve Süreci Yavaşlatma Çabaları
Ziraat Bankası Esat Şubesi Soygunu
Karadeniz'de Kır Çalışması Üzerine “Başarısız” Bir Anı
Ankara'da İkinci Banka Soygunu Denemesi
İstanbul'da Temaslar
Ticaret Bankası Soygunu
Mete Has'ın Kaçırılması ve Maddi Sorunların Sonu
Doğrudan İlişki Sorunu
THKP-C'nin Kamuoyuna İlanı: E. Elrom Eylemi
Elrom'un Kaçırılması
Eylemin Etkisi ve “Kararlılık” Üzerine
Eldeki Parayı Değerlendirme Çabaları
Yılmaz Güney'in “Vurguncular” Filmi
Elrom Eylemi Sonrası ve Yakalanmalar
Yakalanma Anı
Sarsaryan Hanı ile İlk Tanışma
Hüseyin'in Öldürülmesi ve Mahir'in Yakalanışı
Sistemin İlk Hücre Tipi Denemesi
Maltepe Cezaevi
Her Daim “Firari”: Ulaş
İrfan Solmazer'le 9 Mart ve Sol Cunta Üzerine
Mahir'le İlk Karşılaşma ve Mahkeme Süreci
İlyas Aydın Muamması
THKP-C Kadrolarının Toplanması ve Mahir'in Koğuşa Getirilmesi
Firar: Tünelin İşleyişi
THKP-C Savunma Metni Üzerine
Firar: Tünelin Sonu Görünüyor
Firar: Kimler Firar Edecek?
Bölüm IV
Büyük Firar ve Sonrası
Alternatif Plan
Kabataş'ta 2 Saat
Saklanılan İlk Evler
Bilge Saka'nın Evine Geçiş ve Yusuf'lara İlk Mektup
Akgül Teyze'nin Evi
Yılmaz Güney'den Tedarik
Yusuf Küpeli ve Münir Aktolga'nın İhracı
Deniz'ler için Eylem Arayışı ve THKO ile Tamamlanamayan Birleşme Süreci
Mahir'in Ankara'ya Geçişi
Sıcak Çatışma
Operasyonda bulunan MİT görevlisi Mehmet Eymür (1991: 68,69) olanları şu şekilde anlatmaktadır:
...kimin kime ateş ettiği belli değil. Ortalığı barut dumanı ve kokusu kaplamıştı. Hiram Abas elinde silahı sendeleyerek odadan dışarı çıkmıştı. Ziya Yılmaz onu, o da Ziya Yılmaz'ı yaralamıştı.
...Ziya Yılmaz'dı. Polisler çekince buzda kayar gibi büyük bir kan izi bırakarak odanın ortasına geldi. Yarı ölü gibiydi. Yerde cansız gibi yatanların pek yaşayacağına ihtimal vermiyordum. Hepsi yaşadılar. Çatışma bitmişti. Odaya girildi. Ziya Yılmaz'ın kullandığı silah 14'lü tabir edilen cinstendi. Şarjörü özel yapılmış, 30 mermi alıyordu. Ziya Yılmaz karnından, bacağından ve kolundan üç kurşun yarası almıştı. Oradaki sahneyi gördükten ve bana adeta saatlerce sürmüş gibi gelen silah atışlarına şahit olduktan sonra onların nasıl yaşayabildiğine akıl erdiremiyorum. Ziya Yılmaz'ın onanan ve TBMM'ye infaz işlemi için gönderilen idam kararına ilişkin haberler... Ziya Yılmaz'ın idam infazı uygulanmasına kısa bir süre kala 1974 Affı çıkmış, Yılmaz'ın cezası önce ömür boyu hapse sonra da 30 yıla indirilmişti.
