^#smrgSAHAF 15. 16. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları 1: Kanunlar -

Bütün zenginliğini topraktan çıkaran bir devir ve medeniyet nizamının hususiyetlerini ve bu arada Osmanlı İmparatorluğunun sosyal ve ekonomik bünyesini aydınlatabilmek için bu memleketteki zirai faaliyeti ve bu faaliyetin yaratıcısı olan çiftçi sınıfların hareketlerini her bakımdan tayin ve tahdid eden hukuki ve mali mevzuatın dayandığı esasları, sistemli bir şekilde ortaya koymak, şüphesiz, pek lüzumlu bir iştir.

Türkiye tarihinin hukuk ve teşkilat bahisleri ile içtimai ve iktisadi meseleleri üzerinde gün geçtikçe daha fazla durmak ihtiyacını hisseden yeni bir tarih anlayışının icaplarına uygun çalışmalar geliştiği nisbette, İmparatorluk devirlerinin idari, mali, cezai, muhtelif hukuk sahalarında vaktiyle sultanların emir ve fermanları ile vaz'edilmiş olan kanun ve talimatları bir araya toplamış bulunan kanun dergilerinin birinci derecede tarihi bir kaynak teşkil edecekleri ve bizim için kendilerinden azami bir şekilde faydalanmak lüzumu gün geçtikçe artmış olacağı muhakkaktır.

Barkan'ın incelemelerinin başında Osmanlı Kanunları gelmektedir. Barkan önce arazi kanunları üzerinde sistemli bir şekilde durmuş, bunların mahiyetiyle Osmanlı İktisat ve İdare Tarihi açısından önemini ortaya koymuştur. Barkan'ın Osmanlı toprak hukuku ile ilgili en geniş çalışması olan bu uzun girişinde Osmanlı kanun ve kanunnâmeleri üzerinde durulmuş, burada Osmanlı müesseselerinin şer'îliği meselesi, mevcut kanunnâmelerin niteliği ve sistemsizliği, fetva sistemi ve kanunnâmeler, şeyhülislâmın durumu, Osmanlı sultanlarının kanun koyuculuğu gibi hususlar incelenmiş, Osmanlı devletinin laik olup olmadığı tartışmalarını gündeme getirmiş ve farklı görüşlerin doğmasında öncülük etmiştir. Barkan, Kanunlar kitabının metin kısmında ise bir ikisi dışında hemen tamamı XVI. yüzyıla ait Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Ankara Tapu Kadastro Arşivi ve bir tanesi de Süleymaniye kütüphanesinden olmak üzere 107 arazi kanunnâmesini vermiştir. Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi araştırmalarında daima müracaat edilen bir kaynak olmuştur.