^{#smrgKİTABEVİ} 16. Yüzyılda Mardin Sancağı - 1991

İncelemenin ana kaynakları İstanbul'da Başbakanlık Arşivi'ndeki ve Ankara'da Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü Kuyûd-u Kadîme Arşivi'ndeki Tapu-Tahrir Defterleri ve Diyarbekir'de Ziya Gökalp Müzesi'ndeki Mardin Şeriyye Sicilleridir. Bibliyografyada görülecek gibi, Arşivlerimizdeki diğer belgelerden ve defterlerden, yabancı seyahatnâmelerden faydalanılmış, Mardin'de İl Halk Kitaplığı'ndaki Abdüsselâm Efendi'ye ait yazma Mardin Tarihi, halen bakıyyesi dahi kalmayan bir çok tarihî eserin yerinin tesbitinde en büyük yardımcımız olmuştur. Eldeki Tapu-Tahrir Defterleri'nin sonuncusu İ564 tarihine ar olmakla beraber, inceleme zaman bakımından XVI. yüzyıl sonuna kadar genişletilmiş, buna rağmen, eserin baş tarafına bölgenin Osmanlılardan önceki devresi hakkında kısa bir giriş ilâvesi ile, XVI. yüzyıldan sonrası için de elde mevcut bir kısım bilgilerin çeşitli bölümlerde konuya bir bütünlük kazandırmak bakımından verilmesi faydalı görülmüştür.

1526 tarihinde Mardin sancağı dahilindeki iskân yerlerini göstermek gayesi ile eklenen harita üzerinde köylerin isimlerinin yazılmayarak yerlerine birer numara verilmesi ve bunların ekli bir listede belirtilmesi, haritanın kullanılışı bakımından daha faydalı ve pratik görüldüğü içindir, Mardin şehri plânında ise, bu gün mevcut olmayan ve fakat yerleri tesbit edilebilen tarihî eserler gösterilmiş, böylelikle XVI yüzyılda şehrin veçhesinin ortaya çıkarılmasına çalışılmıştır. Bununla beraber, eserlerin yerlerinin okuyucular tarafından daha iyi anlaşılabilmesi için, plânda bugünkü mahalleler de gösterilmiştir. (Önsözden)