17. yüzyılın sonlarından itibaren yaklaşık bir asırlık dönemde Osmanlı Devleti'nin sürekli toprak kaybetmesi ve zayıflaması, merkezi yönetimi güçlendirmeyi ve modern donanıma sahip bir askeri örgütlenmeyi zorunlu kılmıştır. Bu nedenle askeri alanda ve devlet aygıtında başlayan değişim ve dönüşüm hareketleri; Tanzimat ile birlikte siyasi, ekonomik, kültürel, hukuksal bir boyut kazanmıştır. Ancak batı ile arasındaki ekonomik, siyasi, toplumsal, kültürel farklar; Osmanlı Devleti'nin yalnızca biçimsel bir dönüşüm geçirmesine neden olmuştur.
Osmanlı Devleti'nde yaşanan modernleşme hareketleri, modernleşmenin merkez tarafından bir nevi dayatılması ve batıdaki gibi içselleştirilememesi nedeniyle eleştirilmiştir. Bu eleştirinin aracılardan biri, protesto etme ve rahatlatma özelliklerine sahip olan mizahtır. Mizah, eleştirel niteliği nedeni ile merkezî yönetim tarafından baskı altında tutulsa da II. Meşrutiyet'in ilan edilmesi ile esen özgürlük havasından nasibini almıştır. Bu dönemin ilk sekiz ayında sayısız mizah gazete ve dergisi, sansürsüz yayınlanmıştır.
Bu çalışmada, II. Meşrutiyet Dönemi'nde yayın hayatına başlayan Kalem ve Cem dergileri üzerinden modernleşme hareketleri incelenmiştir. Karikatürlerin analiz edilip yorumlandığı çalışmada; hürriyet kavramı, toplum, eğitim, ekonomi, moda, kadın üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Amaç, II. Meşrutiyet Dönemi mizahını sosyokültürel bağlamda çözümlemektir.
