Ahlak Felsefesinin Sorunları, Adorno'nun 1963 tarihinde Kant'ın ahlak felsefesinden hareketle verdiği on yedi dersi bir araya getiriyor. Adorno'nun sağlığında yayımladığı kitaplarının dışında, Almancada 90'lı yıllarda yayımlanmaya başlamış, ders notlarından, teyp kayıtlarından ve yazılarından oluşan geniş bir külliyatı vardır. Bu külliyatın ciltlerinden biri olan Ahlak Felsefesinin Sorunları, bir yandan Minima Moralia'nın yazarının "Bugün doğru hayat mümkün müdür?" sorusu etrafındaki araştırmasını, diğer yandan da, çok daha zor bir çalışması olan Negatif Diyalektik'teki belli başlı temaların çoğunun ilk kez ortaya konuluşunu temsil eder – derslerin önemi buradan gelir. "Ahlak sorununu etiğe indirgemek bir tür el çabukluğu yaparak ahlak felsefesinin tayin edici sorununu, yani birey ile genel'in ilişkisini gözden kaybettirmek demektir. Bütün bunların iması şudur: Kendi ethos'umla, mizacımla uyumlu yaşamam ya da günümüzün şık mı şık tabiriyle kendimi gerçekleştirmem, doğru hayatı yaratmaya yetecektir. Bu da ideolojinin ve yanılsamanın daniskasıdır. "Bu derslerde size pratik bir doğru hayat kılavuzuna benzer bir şey sunamayacağım. Özel olsun siyasi olsun –siyaset alanı ahlak alanıyla çok yakından bağlantılıdır zira– dolaysız sorunlarınıza dolaysız deva bulmak gibi birşey beklerseniz yanılmış olursunuz. Ahlak felsefesi teorik bir disiplindir ve bu haliyle de ahlaki hayatın yakıcı sorunlarından ayrı tutulmalıdır..." - T. W. Adorno.
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ DERS (7 Mayıs 1963)
Teorik bir disiplin olarak ahlak felsefesi • Pratik kavramı • Direniş ve "gerçekliğin sınanması" olarak teori; pratikçiliğe karşı • Naiflik ve düşünüm • Teori ile pratik arasındaki gerilim üzerine • Kendiliğindenlik ve direniş • İrrasyonel olan • Ahlak teriminden duyulan hoşnutsuzluk • Vicdan azabı olarak etik; etiğe karşı ahlaktan yana.
İKİNCİ DERS (9 Mayıs 1963)
"Ahlak ve Huzursuzlukları" • Ethos ve kişilik sorunu • Etik doğal bir kategori değildir • Ahlak ve toplumsal kriz • Baskıcı karakterin sosyolojisi • Genel ve tikel • Ders planı • incelenecek metinler
ÜÇÜNCÜ DERS (14 Mayıs 1963)
Ad homines argümanlar • Ders: Eleştirel modeller • Kant'ta aklın ikili karakteri: teori ve pratik, epistemoloji ve metafizik • Özgürlük sorunu • Çatışkılar kuramı üzerine • Diyalektik • Kuşkuculuk ile "kuşkucu yöntem" arasındaki ayrım
DÖRDÜNCÜ DERS (16 Mayıs 1963)
Çatışkıların doğası • Nedensellik ve özgürlük; kendiliğindenlik • Üçüncü çatışkının tezi • Tezin kanıtlanması • Özgürlükten doğan bir nedensellik motifi • Antitez
BEŞİNCİ DERS (28 Mayıs 1963)
Nedensellik ilkesi ve çatışkıların zorunluluğu • Kant ve Hegel'de diyalektik • Prima philosophia sorunu: İlk neden • Nedensellik, yasa ve özgürlük • Nedensellik kavramının dışsal doğası • Veri olarak özgürlük • Özet: Özgürlükten doğan nedensellik
ALTINCI DERS (30 Mayıs 1963)
Kant felsefesinin ikili karakteri; bir ve çok • Yine teori ve pratik • Yöntem Öğretisi üzerine: 1. Aklın doğası • 2. Spekülasyon • 3. Özgürlük ve doğa üzerindeki tahakküm • 4. Metafizik beklentilerin boşa çıkması • 5. Felsefi kayıtsızlığın reddi • 6. Tanrı fikri ve eleştirinin hakları • 7. Pratiğin önceliği
YEDİNCİ DERS (18 Haziran 1963)
"Yöntem Öğretisi"nin teorisi ve pratiği • Pratik felsefede biçim ve içerik • Deneyimin dışlanması olarak pratik; akıl olarak özgürlük • Birincil olan nedir, ikincil olan nedir? Veri olarak ahlak yasası • Toplumsal çelişkiler çözülebilir mi? Burjuva iyimserliği • Ahlak yasası deneyimle öğrenilebilir mi?
SEKİZİNCİ DERS (20 Haziran 1963)
A priori bilgi ile deneyimden elde edilen bilgi arasında ayrım yapmanın güçlüğü • Zorunluluk ve evrensellik • Ampirik sakımdan verili ahlakın zorlayıcı karakteri • Psikanalizin itirazı • Mizaç etiği • Teleolojinin dönüşü; yaderklik unsuru
DOKUZUNCU DERS (27 Haziran 1963)
Özgürlüğün yasaları • Tefsir ilkesi: "niyetin sönümlenmesi" • Doğanın ikili karakteri • Kant argümanı "kesip atıyor": yaderkliğe direniş ve yaderkliğin kabulü • Absürd unsuru • Ahlakın tarihsel diyalektiği; "ahlakın yaşlanması"
ONUNCU DERS (2 Temmuz 1963)
Hoşgörülemeyecek özgürlük-yasa ikiciliği; Protestan geleneği • Tahakküme karşı tin ve doğa deneyimi • Metodolojik çıkma: düşünce tarihine karşı lafzi yorum • Kantçı etik par excellence ahlak felsefesidir • Biçimcilik, kılı kırk yarma
ON BİRİNCİ DERS (4 Temmuz 1963)
Ahlakın akılda temellendirilmesi: "Gönül eğitimi"ne karşı • Prens Hamlet • Özdeşliksizlik unsuru; üçüncü bir tarafın zorlaması • Pratik olarak akıl • Kant etiğinin kısıtlı doğası; burjuva hesabı ve bürokratik erdem • Dolayımlanmamış iyinin müphemliği • Özerklik ve yaderklik
ON İKİNCİ DERS (9 Temmuz 1963)
Kendi kendini belirleme • Değer kültü gereksiz • özgürlük ile yasa arasındaki dengesizlik • Biçimcilik ve toplumsal bağlam • Kant'ın ahlak felsefesiyle ilgili yazıları • Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi
ON ÜÇÜNCÜ DERS (11 Temmuz 1963)
Fenomenoloji üzerine • İrade kavramı • Psikolojik veçhe; İyi irade, kötü irade • Ödev ve hürmet • Bastırma unsuru • Özgürlüğün ortadan kalkması • Sorumluluk ve mizaç etiği sorununa geçiş
ON DÖRDÜNCÜ DERS (16 Temmuz 1963)
Genel felsefi tutum olarak içgüdünün bastırılması • Kendini koruma ve telafi • Feragatin fetişleştirilmesi • İnsanlık fikri: Bir hipotez • Amaçlar totalitarizmi • Kendinde amaç olarak akıl
ON BEŞİNCİ DERS (18 Temmuz 1963)
Kant'ın mizaç etiği • İki cephede savaş: Ampirizme ve teolojiye karşı • Platon'la aradaki fark: Aklın idealizmi • İlk dönem burjuva pathosu ve Rousseauculuk • İçsellik ve Alman misère'i.
ON ALTINCI DERS (23 Temmuz 1963)
Ahlakın diyalektik unsuru • Ibsen'in Yaban Ördeği • Vicdan: "çok sert davranabiliyor" • Mevcut gerçekliğe bulaşma • Hegel'in ahlaka uyguladığı alıkoyarak aşma işleminin eleştirisi
ON YEDİNCİ DERS (25 Temmuz 1963)
Yanlış hayata direnmek • Kötülüğün maskeleri karşısında yanılabilirlik • Nietzsche'nin ahlak eleştirisi aleyhinde • Bireyciliğin krizi olarak ahlakın sınırları; eleştiriden siyasal bilince geçiş
