^{#smrgKİTABEVİ} Alafranga Halleri: Geç Osmanlı'da Adab-ı Muaşeret -

Alafranga Halleri'nde Fatma Tunç Yaşar, on dokuzuncu yüzyılın sonu ve yirminci yüzyılın başında yayımlanmış Osmanlı âdâb-ı muâşeret kitaplarının bağlamını, muhtevasını ve gündemini, geç dönem Osmanlı sosyo-politik ve kültürel atmosferi çerçevesinde analiz ediyor. Bunu yaparken Batılılaşma ve modernleşme paradigmalarının dar çerçevesine hapsolmaktan bilhassa kaçınıyor. Osmanlı âdâb-ı muâşeret literatürünün ortaya çıkışını Batılılaşma, modernleşme ve medenileşme gibi süreçlerin bir parçası ya da sonucu olarak değil, Osmanlı âdâb-ı muâşeret yazarlarının döneme damgasını vuran Avrupa kültürü ve alafranga yaşam tarzı ile farklı yüzleşme biçimleri ve tavır alma çabaları olarak okuyor.

İlk bakışta hiçbir şey insan davranışının formalitelerinden daha önemsiz görünmez, fakat yine de insanların daha fazla önem verdiği başka bir şey yoktur… Bu sebeple toplumsal ve siyasi sistemlerin görgü kuralları üzerindeki etkisi, ciddi bir araştırmayı gerektirmektedir. - Alexis de Tocqueville (1805-1859)

Alafranga… Otuz-kırk seneden beri bu kelimenin ziyaret etmediği ağız mı kalmıştır? Her ağızdan olur olmaz münasebetler üzerine bir "alafranga" sözüdür çıkar. Bazen bu sözün kuvveti bir hükm-i kat'i derecesine varır: "Alafranga imiş…" Artık buna kim itiraz edebilir. - Ahmed Midhat (1844-1912)

Osmanlı âdâb-ı muâşeret kitapları belirli bir muhatap kitle için görgü ve davranış kurallarını belirleyen rehberlerdir. Alafranga Halleri'nde Fatma Tunç Yaşar, geç dönem Osmanlı âdâb-ı muâşeret kitaplarının bağlamını, içeriğini ve gündemini, dönemin sosyo-politik ve kültürel atmosferi çerçevesinde inceliyor ve bunu yaparken modernleşme paradigmasının dar çerçevesine hapsolmaktan bilhassa kaçınıyor. Bu literatürün ortaya çıkışını Batılılaşma, modernleşme ve medenileşme gibi süreçlerin bir parçası ya da sonucu olarak değil; idealleri, özlemleri ve beklentileriyle Osmanlı âdâb-ı muâşeret yazarlarının bu süreçler ile farklı yüzleşme ve tavır alma çabaları olarak okuyor.

İÇİNDEKİLER

Teşekkür
Giriş

Geç Dönem Osmanlı Tarihini Yazmak
Geç Dönem Osmanlı Âdâb-ı Muâşereti: Literatür Değerlendirmesi
Âdâb-ı Muâşeret Çalışmak: "Denizde Tuz Aramak"
Kaynaklar Hakkında: İmkânlar ve Kısıtlılıklar

1. Geç Dönem Osmanlı Âdâb-ı Muâşeret Literatürü
On Dokuzuncu Yüzyıl: Medeniliğin Yükselişi
Osmanlı'da Âdâb-ı Muâşeret Kitaplarının Ortaya Çıkışı
Kavramsal Çerçeve: Âdâb-ı Muâşeret, Medeni ve Alafranga
Formel Nezaket ve Ahlak Arasında: Yeni Âdâb-ı Muâşeret Arayışı

2. Kıyafette Değişim: Ayrışmak ve Aynileşmek
Kıyafetin Sembolik Anlamı
Alafranga Giyim: Tekdüzeliğe ve Farklılaşmaya Doğru
Kıyafet ve Dış Görünüş
Moda Böyle İmiş!
Kibar Osmanlı Erkeğinin Kıyafeti
Zarif Osmanlı Kadınının Kıyafeti

3. Hane Tanzimi, Salon ve Sofra Âdâbı
Hane Tanzimi
Selamlıktan Salona: Alafranga Salon Tanzimi
Salon Hayatı
Medeni Hayatın Gereği Viziteler ve Kartvizitler
Suâre ve Balolar
Sofra Âdâbı
Alafranga Sofra Âdâbı:
Yemek Odasına Geçiş ve Masada Oturma Düzeni
Alafranga Sofrada İçkiler ve İdare-i Kadeh

4. Sosyal Hayatta Âdâb-ı Muâşeret: Sokak, Yolculuk ve Eğlence
Şehir Âdâbı: Rehber-i Müsafirin ve Âdâb-ı Muâşeret
Alafranganın Vitrini: Sokak
Yolculuk Âdâbı: Vapur, Şimendifer ve Tramvay
Ortak Yaşam Alanları: Tiyatro ve Mesire

Sonuç
Ek: Âdâb-ı Muâşeret Kitaplarından Örnekler
Kaynakça
Dizin

YAZAR Fatma Tunç YaşaR, 2001 yılında Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'nden mezun oldu. 2004 yılında aynı bölümde "Women in Early Modern Istanbul: The Use of Space" başlıklı master tezini ve 2012 yılında "The Predicaments of Alla Franca: Visions of Proper Behavior in Late Ottoman Etiquette Literature" başlıklı doktora tezini tamamladı. 2008-2009 akademik yılında Harvard Üniversitesi, CMES-Center for Middle Eastern Studies'de Misafir Araştırmacı olarak bulundu. 2014'te TÜBİTAK Yurtiçi Doktora Sonrası Araştırma Bursu ile ODTÜ Tarih Bölümü'nde "II. Meşrutiyet Döneminde 'Medenileşme Eğitimi': Malumat-ı Medeniye Ders Kitapları" başlıklı araştırma projesini tamamladı. Halen Yıldız Teknik Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü'nde öğretim üyesidir. Osmanlı sosyal ve kültürel tarihi, şehir tarihi, gündelik hayat ve toplumsal cinsiyet konulu araştırma ve yayın çalışmalarını sürdürmektedir.