AİHS nin 2. Maddesi
Kürtaj - Ötenazi - Ölüm Cezası
Gözaltında Ölümler ve Kayıp Kişiler
Günümüzde, insan haklarının korunması, tanınması ve geliştirilmesi iç hukuk boyutunu aşarak ve büyük bir gelişme göstererek evrensel nitelik kazanmıştır. Uluslararası hukukta yeni gelişmelere yol açan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi -AİHS-, alışılmışın dışında, bireylere haklarını çiğneyen devlete karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi -AİHM-ne başvurabilme yolunu açmıştır. Böylece birey uluslararası hukukta hak sahibi olarak, uluslararası hukukun sujesi olmuştur. Bu da insan haklarına verilen önemin daha da artırmasına önemli bir katkı sağlamıştır. Kişilerin iç hukuklarda hakkını alamaması durumunda bireysel olarak AİHM ne başvurabilmesi, bu Mahkemenin kararlarına ve tazminat cezalarına devletlerin uymak zorunda olmaları, Sözleşmeye taraf devletlerinin iç hukuklarını ve bütün kurumlarını Sözleşmeye uygun hale getirmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu zorunluluk da insan haklarının daha etkin olarak korunmasını sağlamaktadır. En temel ve vazgeçilmez hak olan yaşama hakkının devletlere yüklediği yükümlülükler özellikle güvenlik güçleri ve adalet mekanizması ile ilgilidir. Ulusal hukukun ve ilgili kurumların yaşama hakkını korumaya yönelik düzenlenmesi ve eksik tarafların tamamlanması büyük önem arz etmektedir.
Çalışmamızda insan haklarının ön şartı ve en önemlisi olan yaşama hakkı ile ilgili, özellikle AİHS nin 2. maddesi çerçevesinde ve AİHM nin vermiş olduğu kararlar ışığında, devletlerin yapması ve yapmaması gerekenleri inceledik. Bu doğrultuda yaşama hakkı kavramı ve sınırlarını ortaya koyduktan sonra AİHMnin Türkiye ilgili verdiği kararları inceleyerek, bu kararların gerekçelerini açıklamaya çalıştık. Daha sonra Türk anayasası ve anayasa yargısı açısından yaşama hakkı ve ölüm cezasını irdeledik.
Bu çalışma ile yaşama hakkı kavramını açıklığa kavuşturmaya, AİHM nin Türkiye ile ilgili verdiği kararlar ve gerekçeleri incelenmek suretiyle güvenlik güçleri ve adalet mekanizmasındaki eksik yönleri ortaya koymaya çalıştık ve yanlış uygulamaları tespit ederek, bu aksaklıkların giderilmesi yönünde bir adım atmak istedik.
GİRİŞ-1
BİRİNCİ BÖLÜM
YAŞAMA HAKKI
1. -YAŞAMA HAKKI KAVRAMI, TANIMI VE SINIRLARI-3
1. 1. -Yaşama Hakkı Kavramı ve Tanımı-3
1. 1. 1. -Uluslararası Belgelerde Yaşama Hakkı-4
1. 1. 2. -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Yaşama Hakkı-6
1. 2. -Yaşama Hakkı Karşısında Ötenazi Kavramı ve Tanımı-11
1. 2. 1. -Ötenazi Kavramı ve Tanımı-11
1. 2. 2. -Ötenazi Hakkındaki Görüşler-13
1. 2. 3. -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Ötenazi-15
1. 2. 4. -Türk Hukukunda Ötenazi-16
1. 3. -Yaşama Hakkının Sınırları-18
1. 3. 1. -Yaşama Hakkının Başlangıcı ve Kürtaj Sorunu-18
1. 3. 2. -Yaşama Hakkının Kapsamı-20
1. 3. 3. -Yaşama Hakkının İstisnaları-23
1. 3. 3. 1. -Ölüm Cezasının Yerine Getirilmesi-25
1. 3. 3. 2. -Maddenin 2. Fıkrasında Sayılan İstisnalar-28
1. 3. 3. 2. 1. -Bir Kimsenin Yasadışı Şiddete Karşı Korunması-30
1. 3. 3. 2. 2. -Usulüne Uygun Olarak Yakalamak Veya Usulüne Uygun Olarak Tutuklu Bulunan Bir Kimsenin Kaçmasını Önlemek-32
1. 3. 3. 2. 3. -Ayaklanma Veya İsyanın Yasaya Uygun Olarak Bastırılması-33
2. -YAŞAMA HAKKININ KORUNMASI-34
2. 1. -Devletlerin Negatif Yükümlülüğü-35
2. 2. -Devletlerin Pozitif Yükümlülüğü-37
İKİNCİ BÖLÜM
İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİNİNTÜRKİYE İLE İLGİLİ KARARLARINDA VETÜRK ANAYASA YARGISINDA YAŞAMA HAKKI
1. -İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİNİN TÜRKİYE İLE İLGİLİ KARARLARI-41
1. 1. -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiyedeki Yaşama Hakkı İhlalleri İle İlgili Bazı Kararlarının İncelenmesi-43
1. 1. 1. -Tanlı-Türkiye Kararı -26129/95- Strazburg-10 Nisan 2001--43
1. 1. 2. -Oğur-Türkiye Kararı -21594/93-Strazburg-20 Mayıs 1999--45
1. 1. 3. -Kaya-Türkiye Kararı -158/1996/777/978-Strazburg-19 Şubat 1998--48
1. 1. 4. -Öner Yıldız-Türkiye Kararı -48939/99-Strazburg-30 Kasım 2004--50
1. 1. 5. -Güleç-Türkiye Kararı -54/1997/838/1044-Strazburg-27 Temmuz 1998--51
1. 1. 6. -Ergi-Türkiye Kararı -66/1997/850/1057-Strazburg-28 Temmuz 1998--52
1. 1. 7. -Yaşa-Türkiye Kararı -63/1997/847/1054-Strazburg-2 Eylül 1998--54
1. 1. 8. -Aytekin-Türkiye Kararı -102/1997/886/1098-Strazburg-23 Eylül 1998--56
1. 1. 9. -Sabuktekin - Türkiye Kararı -27243-Strazburg-19 Mart 2002--57
1. 1. 10. -Taş-Türkiye Kararı -24396/94-Strazburg-2 Kasım 1998--58
1. 1. 11. -Çakıcı-Türkiye Kararı -23657-Strazburg-8 Temmuz 1999--60
1. 1. 12. -Tanrıkulu-Türkiye Kararı -23763/94-Strazburg-8 Temmuz 1999--61
1. 1. 13. -Kılıç-Türkiye Kararı -22492/93-Strazburg-28 Mart 2000--63
1. 1. 14. -Öcalan-Türkiye Kararı -46221/99-Strazburg-12 Mart 2003--65
1. 2. -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiyedeki Yaşama Hakkı İhlalleri İle İlgili Başlıca Gerekçeleri-72
1. 2. 1. -Etkili ve Yeterli Soruşturma Yapılmaması-73
1. 2. 2. -Operasyonların İyi Planlanmaması-78
1. 2. 3. -Gözaltında Ölümler ve Kayıp Kişiler-79
2. -TÜRK ANAYASA YARGISINDA YAŞAMA HAKKI-84
2. 1. -Anayasalarda Yaşama Hakkı-84
2. 2. -Türk Anayasası İle Anayasa Yargısında Yaşama Hakkı ve Sınırları-86
2. 3. -Türk Anayasasında Ölüm Cezası-92
SONUÇ-99
EK-1: -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Metni-105
EK-2: -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 6 Nolu Protokol Metni-123
EK-3: -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 13 Nolu Protokol Metni-127
KAYNAKÇA-131
AİHS nin 2. Maddesi
Kürtaj - Ötenazi - Ölüm Cezası
Gözaltında Ölümler ve Kayıp Kişiler
Günümüzde, insan haklarının korunması, tanınması ve geliştirilmesi iç hukuk boyutunu aşarak ve büyük bir gelişme göstererek evrensel nitelik kazanmıştır. Uluslararası hukukta yeni gelişmelere yol açan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi -AİHS-, alışılmışın dışında, bireylere haklarını çiğneyen devlete karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi -AİHM-ne başvurabilme yolunu açmıştır. Böylece birey uluslararası hukukta hak sahibi olarak, uluslararası hukukun sujesi olmuştur. Bu da insan haklarına verilen önemin daha da artırmasına önemli bir katkı sağlamıştır. Kişilerin iç hukuklarda hakkını alamaması durumunda bireysel olarak AİHM ne başvurabilmesi, bu Mahkemenin kararlarına ve tazminat cezalarına devletlerin uymak zorunda olmaları, Sözleşmeye taraf devletlerinin iç hukuklarını ve bütün kurumlarını Sözleşmeye uygun hale getirmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu zorunluluk da insan haklarının daha etkin olarak korunmasını sağlamaktadır. En temel ve vazgeçilmez hak olan yaşama hakkının devletlere yüklediği yükümlülükler özellikle güvenlik güçleri ve adalet mekanizması ile ilgilidir. Ulusal hukukun ve ilgili kurumların yaşama hakkını korumaya yönelik düzenlenmesi ve eksik tarafların tamamlanması büyük önem arz etmektedir.
Çalışmamızda insan haklarının ön şartı ve en önemlisi olan yaşama hakkı ile ilgili, özellikle AİHS nin 2. maddesi çerçevesinde ve AİHM nin vermiş olduğu kararlar ışığında, devletlerin yapması ve yapmaması gerekenleri inceledik. Bu doğrultuda yaşama hakkı kavramı ve sınırlarını ortaya koyduktan sonra AİHMnin Türkiye ilgili verdiği kararları inceleyerek, bu kararların gerekçelerini açıklamaya çalıştık. Daha sonra Türk anayasası ve anayasa yargısı açısından yaşama hakkı ve ölüm cezasını irdeledik.
Bu çalışma ile yaşama hakkı kavramını açıklığa kavuşturmaya, AİHM nin Türkiye ile ilgili verdiği kararlar ve gerekçeleri incelenmek suretiyle güvenlik güçleri ve adalet mekanizmasındaki eksik yönleri ortaya koymaya çalıştık ve yanlış uygulamaları tespit ederek, bu aksaklıkların giderilmesi yönünde bir adım atmak istedik.
GİRİŞ-1
BİRİNCİ BÖLÜM
YAŞAMA HAKKI
1. -YAŞAMA HAKKI KAVRAMI, TANIMI VE SINIRLARI-3
1. 1. -Yaşama Hakkı Kavramı ve Tanımı-3
1. 1. 1. -Uluslararası Belgelerde Yaşama Hakkı-4
1. 1. 2. -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Yaşama Hakkı-6
1. 2. -Yaşama Hakkı Karşısında Ötenazi Kavramı ve Tanımı-11
1. 2. 1. -Ötenazi Kavramı ve Tanımı-11
1. 2. 2. -Ötenazi Hakkındaki Görüşler-13
1. 2. 3. -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Ötenazi-15
1. 2. 4. -Türk Hukukunda Ötenazi-16
1. 3. -Yaşama Hakkının Sınırları-18
1. 3. 1. -Yaşama Hakkının Başlangıcı ve Kürtaj Sorunu-18
1. 3. 2. -Yaşama Hakkının Kapsamı-20
1. 3. 3. -Yaşama Hakkının İstisnaları-23
1. 3. 3. 1. -Ölüm Cezasının Yerine Getirilmesi-25
1. 3. 3. 2. -Maddenin 2. Fıkrasında Sayılan İstisnalar-28
1. 3. 3. 2. 1. -Bir Kimsenin Yasadışı Şiddete Karşı Korunması-30
1. 3. 3. 2. 2. -Usulüne Uygun Olarak Yakalamak Veya Usulüne Uygun Olarak Tutuklu Bulunan Bir Kimsenin Kaçmasını Önlemek-32
1. 3. 3. 2. 3. -Ayaklanma Veya İsyanın Yasaya Uygun Olarak Bastırılması-33
2. -YAŞAMA HAKKININ KORUNMASI-34
2. 1. -Devletlerin Negatif Yükümlülüğü-35
2. 2. -Devletlerin Pozitif Yükümlülüğü-37
İKİNCİ BÖLÜM
İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİNİNTÜRKİYE İLE İLGİLİ KARARLARINDA VETÜRK ANAYASA YARGISINDA YAŞAMA HAKKI
1. -İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİNİN TÜRKİYE İLE İLGİLİ KARARLARI-41
1. 1. -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiyedeki Yaşama Hakkı İhlalleri İle İlgili Bazı Kararlarının İncelenmesi-43
1. 1. 1. -Tanlı-Türkiye Kararı -26129/95- Strazburg-10 Nisan 2001--43
1. 1. 2. -Oğur-Türkiye Kararı -21594/93-Strazburg-20 Mayıs 1999--45
1. 1. 3. -Kaya-Türkiye Kararı -158/1996/777/978-Strazburg-19 Şubat 1998--48
1. 1. 4. -Öner Yıldız-Türkiye Kararı -48939/99-Strazburg-30 Kasım 2004--50
1. 1. 5. -Güleç-Türkiye Kararı -54/1997/838/1044-Strazburg-27 Temmuz 1998--51
1. 1. 6. -Ergi-Türkiye Kararı -66/1997/850/1057-Strazburg-28 Temmuz 1998--52
1. 1. 7. -Yaşa-Türkiye Kararı -63/1997/847/1054-Strazburg-2 Eylül 1998--54
1. 1. 8. -Aytekin-Türkiye Kararı -102/1997/886/1098-Strazburg-23 Eylül 1998--56
1. 1. 9. -Sabuktekin - Türkiye Kararı -27243-Strazburg-19 Mart 2002--57
1. 1. 10. -Taş-Türkiye Kararı -24396/94-Strazburg-2 Kasım 1998--58
1. 1. 11. -Çakıcı-Türkiye Kararı -23657-Strazburg-8 Temmuz 1999--60
1. 1. 12. -Tanrıkulu-Türkiye Kararı -23763/94-Strazburg-8 Temmuz 1999--61
1. 1. 13. -Kılıç-Türkiye Kararı -22492/93-Strazburg-28 Mart 2000--63
1. 1. 14. -Öcalan-Türkiye Kararı -46221/99-Strazburg-12 Mart 2003--65
1. 2. -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiyedeki Yaşama Hakkı İhlalleri İle İlgili Başlıca Gerekçeleri-72
1. 2. 1. -Etkili ve Yeterli Soruşturma Yapılmaması-73
1. 2. 2. -Operasyonların İyi Planlanmaması-78
1. 2. 3. -Gözaltında Ölümler ve Kayıp Kişiler-79
2. -TÜRK ANAYASA YARGISINDA YAŞAMA HAKKI-84
2. 1. -Anayasalarda Yaşama Hakkı-84
2. 2. -Türk Anayasası İle Anayasa Yargısında Yaşama Hakkı ve Sınırları-86
2. 3. -Türk Anayasasında Ölüm Cezası-92
SONUÇ-99
EK-1: -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Metni-105
EK-2: -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 6 Nolu Protokol Metni-123
EK-3: -Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 13 Nolu Protokol Metni-127
KAYNAKÇA-131
