^{#smrgKİTABEVİ} Balkanlarda İdari İnisiyatif -

Özel bir yetkilendirme değildi. Göreve başlamadan hükümete sunduğu 5 maddelik önergesi geçiştirildi. Vazifesi boyunca pek çok isteği Sadaret tarafından reddedildi. Mütemâdiyen Sırbistan'a firar eden bir halk ile karşılaştı. Çok geçmeden buna Belgrad ve Rusya'dan gelen muhacirlerin yükü de eklendi. Karşılaştığı tüm sorunlara çözüm amaçlı yaklaştı. Çalışkanlığı ve aldığı inisiyatifler sayesinde asâyişi sağladı, halka güven ve hizmet götürdü. Tüm bunları yaparken bizzat halktan yardım aldı. Böylelikle halkın sevgisini kazanarak dışarıda ve merkezde ününe ün kattı. Bizzat hatıratında ifade ettiği gibi, uzun yıllar süren meşhur valiliklerinde hep ilk valiliği olan Niş'teki tecrübelerinden istifâde etmiştir. Halk ile bu karşılıklı alışveriş ve muaşaka, kendisini önce anayasacılığa, sonra da devletin sahipsiz olmadığı bir devirde kısa yoldan eceline götürdü.

Bu eseri okurken; arşiv vesikaları sayesinde Paşa'nın yanı başında hadisâtın tüm serencâmını müşâhede etmekle kalmayacak, aynı zamanda Paşa'dan bağımsız olarak Balkanlar'ın kavşağı olan bu bölgede etraflıca gezinip, kendinizi yüzlerce yıllık birikimiyle kaynayan bir girdabın içinde bulacaksınız