^#smrgSAHAF Batı'da Aydınlanma, Doğu'da Batılılaşma - 2005

Bilindiği gibi, 16. yüzyılda dinde reformasyon hareketinin oluşumuna ivme kazandıranlar; hoşnutsuz burjuvazi, toplumsal düzenden tatmin olmayan köylüler, feodal düzenin ayrıcalıklarından rahatsız olanlar ve kilise kurumunun haksız sömürüsüydü. Osmanlı ve Türk toplumlarında ise burjuvalar yoktu. Köylü mevcut düzenden rahatsızlık duymuyordu, ayrıcalıklarından dolayı ezilen tabaka da bulunmuyordu. Din ise her zaman güç verici bir unsurdu. Osmanlı, Batı karşısında duyduğu eziklikten dolayı reform sürecine girmişti. Türk Devrimi'nin gerçekleştirilme amacı; Osmanlı'dan kalan siyasal ve sosyal yapıyı değiştirmekti. Osmanlı - Türk toplumlarında batıda olduğu gibi mevcut düzenden tedirgin toplumsal sınıflar bulunsaydı, özellikle de ekonomik çıkarlar ve bu çıkarların fayda sağlayıcı kullanımlarından sonra oluşacak rekabet ortamı yaratılabilseydi kanımca reform süreci çok daha hızlı ve benimsenerek ilerleyebilirdi.