^{#smrgKİTABEVİ} Bir Eğitim Tasavvuru Olarak Mahalle Sıbyan Mektepleri: Hatıralar, Yorumlar, Tetkikler - 2021

Yeni Mektebe başladığım gün güzel bir sonbahar günüydü. Dediğim gibi, beş yaşındaydım. Evde, bu işin olacağını bana duyurmamışlardı. Maamafih birkaç günden beri mektebe başlayan Çocukların göğüslerine çapraz geçirdikleri sırmalı, kâr-ı kadîm, bir kitap kılıfı göstermiştiler. Bir sabah İshâkıyye Mahallesi'nde, karaağaçların altındaki konağımızın önünde el ele vermiş kız ve erkek mektep çocukları, sarıkh hocaları önde, ilâhîler söyleyerek göründüler. Her ilâhînin sonunda cumhurlu bir âmîn gulgulesi işitiliyor ve ilâhîler tekrar başlıyordu. Selâmlıkta, minderlere, sıra ile komşulardan, eşraftan, hacı ve hocalardan birçok misafir dizilmişti. Şerbetler ve kahveler dağılıyordu. Bu kalabalık bana hem ürküntü hem de üzüntü veriyordu. Kolumdan tuttular; köşede oturan Hoca Ganî Efendi, benimçün alınan yaldızlı, eski usûl Elifbâ kitabını açtı. Şahadet parmağımla Elitbâ'dan ilk harfleri tekrar ettirdi. Sonra şekere bulanmış bir parça mürekkep yalattı. Dua edildi. Babam, 'Eti senin, kemiği benim!' mukaddimesiyle beni hocaya emanet ettiğini söyledi. Evin bahçesinde ve sokaklarda ilâhîler tekrar başladı. Galiba bizim Yeni Mektep çocuklarından başka, diğer mahalle mekteplerinin çocukları da gelmiştiler. Çünkü alay büyüktü. Bütün bu çocuklara külahlarla şeker ve birer gün harçlığı verilmişti. Benim bu alay önünde gitmem görenek muktezâsıydı. Lâkin son derece üzüntülü idim. Annem de bunu istemedi. Alay bir taraftan gitti. Beni de uşakla bir arabaya bindirdiler. Ayrı bir yoldan Saat Bayırı'ndan Yeni Mekteb'e çarçabuk sevkettiler. -Yahya Kemal Beyatlı (Arka kapaktan) "Sıbyan mektebi, Mekteb-i sıbyan, Taş mektep, Muallimhane, Muallimhane-i sıbyan gibi adlarla anılan Mahalle mekteplerinin merasimleri, gelenekleri eğitim-öğretim tarzı, mimarisi, folkloru, binaları, eşyası... 'Âmin alayı' veya 'bed-i besmele cemiyeti' denen mahalle mektebinin ilk adımı, yani mektebe yeni verilecek çocuğun hocanın, mahallelilerin, çocukların da iştirak ettiği çoşkulu ve kalabalık bir törenle evinden alınıp mektebe getirilmesi ve ilk dersini alması merasimi hem sembolleri hem de yapılış şekli itibariyle bugün bile daha etkileyici, renkli ve mükemmelini bulamadığımızı zannettiğim, hatır ve hayalden çıkmayacak tam bir şölen." İsmail Kara ve Ali Birinci ilk baskısını 1997'de Mahalle Mektebi Hatıraları ismiyle yapmış oldukları bu eseri gördüğü yakın ilgi ve alaka sebebiyle içeriğine daha fazla yeni eklemeler koyarak -yenilere açık kapı bırakarak- yeniden okuyuculara sunulmuştur. Bu eserde iki bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde tanıdık-tanımadık bir çok kişinin kendi mahalle mektebi hatıraları ve yorumlarını, ikinci bölümde ise mahalle mekteplerine yönelik deneme ve tetkik yazılarından oluşmaktadır.