^{#smrgKİTABEVİ} Bir Saray Görevlisinin Hayratı - Baltacı Mahmud Ağa Vakfı -

Osmanlı toplumunda sosyal dayanışma ve yardımlaşmayla ilgili etkinliklerin neredeyse tamamına yakını vakıf kurumu eliyle gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyetlerin merkezinde yer alan irili ufaklı on binlerce vakıf din, eğitim, sağlık, ekonomi, bayındırlık, ulaşım ve toplumla ilgili diğer tüm alanlarda insanların ihtiyaçlarını asırlarca karşılıksız olarak yerine getirmiştir. Toplumsal piramidin en üstünden en altına kadar hemen hemen her katmana mensup bireyler servetleri oranında bu devâsâ sivil organizasyonun gönüllü birer parçası olmuşlardır. Denilebilir ki; geçmişten günümüze kişisel servetin toplumsal faydaya dönüşmesinin en somut ve çarpıcı pratiği vakıf sistemiyle vücut bulmuştur.

1643 yılının Mayıs ayının yirmisinde Rumeli kadıaskerinin başkanlığındaki mahkemede onaylanıp yürürlüğe giren vakfiye ile Osmanlı toplumunda hizmet veren on binlerce vakfa bir yenisi daha eklenmiştir. Kurucusuna izafetle Baltacı Mahmud Ağa Vakfı olarak anılan Vakfın merkezi İstanbul; etkinlik sahası ise İstanbul, Eskişehir, Manisa ve İzmir idi. Baltacı Mahmud Ağa'nın devlet desteği olmaksızın tamamen öz sermayesiyle kurduğu Vakfı, asırlardır toplum yararına hizmet vermektedir. Kendisi gibi oğlu ve torunu da kurdukları birer vakıfla topluma iyilik yapma yarışına katılmışlardır.

Bu kitap, kurulduğu tarihten günümüze kadar kesintisiz olarak hizmetlerine devam eden ve sahibinin adını ölümsüzleştiren Baltacı Mahmud Ağa Vakfı'nı arşiv belgeleri ışığında gün yüzün çıkartmaktadır.

İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR
ÖNSÖZ
GİRİŞ
Sipahioğlu Mahmud Ali ve Helvacı Mahmud Ali
Mahmud Ağa'nın Müteferrikân-ı Dergâh-ı Âlî'deki Hizmet Yılları
Baltacı Mahmud Ağa'nın Ailesi
Saraylı Hatice Hanım
Ayşe Hatun
Mehmed Ağa bin Ali Ağa
Baltacı Mahmud Ağa'nın Çocukları
BALTACI MAHMUD AĞA VAKFI
I. VAKFIN GÖREVLİLERİ
Mütevelliler
Ebubekir Ağa (ö. 1699)
Osman Ağa (ö. 1701)
Tekyenişîn Mehmed Ağa bin Osman (ö. 1667'den önce)
. Mahmud bin Ebubekir (ö. 1739?)
Mahmud bin Osman
Mehmed Halife bin Mahmud (ö. 1771)
Ahmed bin Yahya (ö. 1788)
Mehmed Arif Efendi bin Mehmed Emin Efendi (ö. 1809)
Mehmed Tahir Efendi (ö. 1829) ve Hanife Hanım (ö. 1829)
Mehmed Emin Efendi (ö. 1857) ve Osman Hilmi Efendi (ö. 1865)
Zekiye Habibe Hanım (ö. 1865)
Ahmed Efendi bin Mehmed Agâh (Yüzbaşı Ahmed Nuri Efendi), Mehmed Rıfat Ağa bin Derviş Mustafa (ö. 1874), Fatma Nesiha (Nesime?) Hanım binti Ali Rıza Efendi (ö. 1874)
Yüzbaşı Ahmed Nuri Efendi (ö. 1919)
Ali Muhsin Efendi (ö. 1930), Bahaeddin Efendi (ö. 1942), Fatma Hayriye (ö. 1934), Fatma Bedriye (ö. 1972) ve Ayşe Sıdıka (ö. 1943)
Ahmet Ratip Erensoy
Kâtip Sinan Mahallesi'ndeki Hayratın Mütevelliliği
Nâzır
Para Vakfı Mütevellisi (Mütevelli Kaymakamı, Mütevelli Vekili)
Kâtip
Câbiler
Süleymaniye Dersiâmlığı ve Mercan Vaizliği
II. VAKFIN KURUMLARI VE GAYRİMENKULLERİ
İstanbul'daki Kurumlar ve Gayrimenkuller
Ağa Mahallesindeki Menzil
Üsküdar'daki Baltacı Mahmud Ağa Fırını
Ortaköy'deki Hayrat ve Gayrimenkuller
Ortaköy Mescidi
Mescit Görevlileri
İmam
Müezzin
Mescidin Giderleri
Ortaköy Mektebi
Ortaköy'deki Baltacı Mahmud Ağa Yalısı
Ortaköy'deki Ev
Ortaköy'deki Dükkânlar
Yalıdaki Kereste Mahzenleri
Ortaköy Deresi
Draman'da Tercüman Yunus Mahallesindeki Gayrimenkuller
Draman'daki Bakkal Dükkânı
Bakkal Dükkânı
Attar Dükkânı
Ev
Ev
Arsa
54 (14) Numaralı Bahçeli Ev
Ev ile Etrafındaki Mülkler
Hallaç Dükkânı
Kâtip Sinan Mahallesindeki Gayrimenkuller
362 Ziralık Arsa
Çıkmaz Elmas Paşa Sokağındaki 1 ve 3 Numaralı Arsalar
Çıkmaz Elmas Paşa Sokağı'ndaki 7 Numaralı Ev
Ev
İki Katlı Ev
Bahçeli Ev
İzmir'deki Kurumlar ve Gayrimenkuller
İzmir'deki Su Vakfı
Su Vakfı Mütevellisi
Su Vakfı Kâtibi
Su Vakfı Nâzırı
İzmir Para Vakfı
İzmir Merkezdeki Gayrimenkuller
Cami-i Atik'teki Dükkânlar
Defterdar Mahmud Efendi Hanı Civarındaki Dükkânlar
Odunpazarı'ndaki Dükkânlar
Odunpazarı Kuzuoğlu Çarşısı'ndaki Gayrimenkuller
Tütüncü (Duhanî) Dükkânı
Arasta Başındaki Dükkân
Kestanepazarı'ndaki Kahveci Dükkânı
Kestanepazarı'ndaki Mahzen ve Dükkân
İzmir'deki Kahvehane Dükkânı
Şadırvanaltı'ndaki Dükkânlar
Sipahipazarı Caddesi'ndeki Dükkânlar
Kebapçılar Çarşısı'ndaki Dükkânlar
Âli Paşa Caddesi'ndeki Dükkânlar
Zahirepazarı'ndaki Dükkân
Güngörmez'deki Konak (Yalı)
Frenkhane (Efrençhane)
XX. Yüzyılın Başında İzmir Merkezdeki Gayrimenkuller
Halkapınar Değirmeni
Birgi'deki Gayrimenkulleri
Dükkânlar
Çeltikçi Kire Köyü Değirmeni
Şüca Köyü Değirmeni
Zeytin Bahçesi
İzmir'deki Gayrimenkullerin Ferağ ve İntikalat Hasılatı
Akşehir'deki Kurumlar ve Gayrimenkuller
Eskişehir'deki Kurumlar ve Gayrimenkuller
Baltacı Mahmud Ağa Camisi (Çarşı Camisi)
Hatiplik Kadrosu
İmamlık Kadrosu
Vaizlik Kadrosu
Müezzinlik Kadrosu
Kayyımlık Kadrosu
Devirhanlık ve Muarriflik Kadroları
Eskişehir'deki Han, Çeşme ve Dükkânlar
Baltacı Mahmud Ağa Camisi'ne Ait Gayrimenkuller
Eskişehir'deki Para Vakfı
Manisa'daki Kurumlar ve Gayrimenkuller
Çobanisa'daki Gayrimenkuller
Akhisar'daki Gayrimenkuller
Nif Kazası'ndaki Hayrat
Sart'taki Kurumları
Manisa Turgutlu'daki Hayrat ve Gayrimenkuller
Manisa Para Vakfı
Vakfın Manisa'daki Mülklerinden Elde Edilen Ferağ ve İntikal Gelirleri
Surre Tahsisatı
Vakfın Muhasebesi
Vakıf Fazlası
III. BALTACI MAHMUD AĞA VAKFI'NA BAĞLI VAKIFLAR
Osman Ağa Bin Mahmud Ağa Vakfı
Vakfın Yönetimi (Mütevellilik)
Kâtiplik ve Câbilik Kadroları
Vakfın Hayır Kurumları
Ortaköy Mescidi Cüzhanlığı
Tokmaktepe Cüzhanlığı
Noktacı
Mercan Ağa Camisi Dersiâmlığı
Tekyenişin Mehmed Ağa Vakfı
Vakfın Yönetimi
İmam Osman Efendi Bin Yusuf Vakfı
Vakfın Akarı
Vakfın Yönetimi
Süleyman Çavuş Vakfı
SONUÇ
EKLER
KAYNAKÇA
DİZİN