^#smrgSAHAF Bir Zamanlar İstanbul: Şehir Mektupları -

Bir şehrin geçmişini en iyi öğrenme yollarından biri de, o şehri hiçbir kurguya dayanmadan, içinden geldiği gibi bütün çıplaklığıyla anlatan yazıları okumaktır. Bu yüzden mikro tarihle uğraşanlar; dönemsel sosyal, kültürel, tarihsel gelişmelerin ipuçlarını vesikalarda değil de günlük olaylarda izini sürenler, bu işi ya mektuplarda, ya çizgilerde ya da gazetelerin tozlu sayfalarında yaparlar. Çünkü en doğru, yansız ve detaylı bilgiler ancak bunlarda yakalanır. Böylece insandan yola çıkarak şehri keşfetme şansı yakalanabilir. Şehrin sokak aralarında, sıradan insanların hayatları üzerinde gezinirken, o dönemin tarihine ilişkin derin bilgiler elde edilir. 19. yüzyılın son çeyreğinde, kendi kuyruğu Basiret gazetesinde yayımlanan yazılarıyla Ali Efendi, bilinen meşhur ismiyle Basiretçi Ali Efendi de İstanbul için bu tür bir girişimde bulunmuştur. Döneminin muhalif gazetecilerinden biri olarak sivrilen Basiretçi Ali, 1870-1878 yılları arasında çıkardığı "Basiret" gazetesinde İstanbul'un sosyal ve siyasal olaylarını dile getiren mektuplar yayınlamıştır. Bu mektuplarında, ayrıca, dönemin İstanbul'unun ve İstanbul halkının yaşamına ustalıkla yansıtmıştır. İlk şehir mektubu olarak nitelendirebileceğimiz bu yazılarında, İstanbul'luların yaşadığı olayları gözlemlemiş, toplumun farklı kesimlerini, farklı sosyo-kültürel seviyedeki insanlarını ve yaşam standartları arasındaki farklılıkları irdelemiştir. Elde ettiği bulguları ağır, sert ve oldukça düşündürücü bir üslupla dile getirmiştir. Bu sert üslubunda gençliğinin, iktidara muhalif oluşunun önemli etkisi vardır. Ancak mektuplarında, o dönemin alışveriş alışkanlıklarından romanların hayat tarzına, çeşmelerden hanlara, dolmuşlardan kayıkçılara, itfaiyeden sokak köpeklerine kadar şehir hayatının tüm unsurlarına ilişkin bilgilere rasrlanmaktadır. İTO olarak, İstanbul'un sosyal ve kültürel tarihine ışık tutacak Basiretçi Ali Efendi'nin mektuplarını yayımlamanın önemli bir sosyal sorumluluk olduğunu düşünüyoruz. Basiretçi Ali'nin 19. yüzyıl İstanbul'unu sokak sokak gezerek kaleme aldığı yüzlerce yazısından derlenen "Bir Zamanlar İstanbul - Şehir Mektupları" isimli çalışma önemli bir boşluğu dolduracaktır. Bu çalışmayı gerçekleştiren Nuri Sağlam'a teşekkür ediyor, emeği geçenleri kutluyorum. -Dr. Murat alçıntaş, Yönetim Kurulu Başkanı- (Önsöz)