^#smrgSAHAF Çağatayca El Kitabı - 1988

Bu Çağatayca el kitabı, yeni Türk şivelerinin en azından birinde hazırlığı olan Türk dili araştırıcıları için metin ve sözlükle birlikte bir müracaat grameri olarak hazırlanmıştır. Eser, bilhassa, Türk dilinin tarihî grameri ile ilgilenenler veya günümüz Asya Türk-çesi hakkındaki bilgilerine daha sağlam bir temel vermek isteyenler için yararlı olacaktır. Orta Asya Türkçesinin gelişmesinde Çağatayca'nın rolü, günümüz Roman dillerinin gelişmesinde Latince'nin rolü ile karşılaştırılabilir.

Çağatay dili, Türk dilleri ailesinin Orta Asya grubuna mensuptur. Bu dil, 15. yüzyıl başından 20. yüzyılın başına kadar kullanılan bir edebî dildir. Günümüz Türk şiveleri arasında Özbekçe ve Yeni Uygurca, ona en yakın olanlardır. Karahanlılar veya Hakânîler (11. -13. yüzyıllar) ve Harezm (14. yüzyıl) edebî dillerinin devamı olarak Timurlular (1405-1506) idaresi altında gelişen bu Çağatay dili, bilhassa Nevâyî'nin eserlerinde klasik şeklini aldı. Çağatayca'nın itibârı, yüzyıllarca çok büyük oldu. Çağatayca, yalnız Doğu Türkistan ve Orta Asya Türk devletlerinin diplomasi, edebiyat ve resmî devlet dili olarak değil, aynı zamanda 19. yüzyılın ortalarına kadar Avrupa Rusyasının Oğuz olmayan müslüman Türklerinin de edebî dili olarak kullanılmıştır. Rusların Buhara (1868), Hive (1873) ve Hokand (1876) işgallerinden sonra, Türkistan'da «Şart» adı altında kullanılan bu edebî Türk dili, aslında, Çağatayca'nın mahallî Özbek dilinin tesiri altında az çok değişmiş bir şekliydi. Özbekistan'da, şehirlerin diyalektlerine dayanan Özbek edebî dili, 1921'de Çağatay edebî dilinin yerini aldı. (Girişten)