^{#smrgKİTABEVİ} Çarmıh Yolcusu Bu Dünyadan Gelecek Dünyaya Bir Rüya Meseli - 2023

Püriten vaiz John Bunyan Anglikan Kilisesi'ne boyun eğmeyi reddettiği için on iki yıl hapis yattı ve bu süreç hidayet romanlarının ilki Çarmıh Yolcusu: Bu Dünyadan Gelecek Dünyaya Bir Rüya Meseli'ni doğurdu. Özgün adıyla The Pilgrim's Progress 1678 yılında yayımlanır yayımlanmaz çok satan oldu, kolonilerde ve hızla yayılan Püriten topluluklarda gökten gelen bir rehber olarak görüldü. Bugüne dek 200'den fazla dile çevrildi. Türkçe ilk kez 1864'te, Telemak tercümesinden az sonra, Ermeni harfli olarak Kristiyanın Yolculuğu adıyla yayımlanmış, bunu müteakiben birkaç kez daha çevrilmiştir.

Çarmıh Yolcusu yalnızca edebi bir referans olmakla kalmadı, 17. yüzyılın sonundan itibaren yeni yeni serpilen macera ideolojisinin de temellerini attı. E.P. Thompson'a göre Bunyan “İngiliz işçi sınıfı hareketinin iki kurucu metni”nden birini (diğeri Paine'in İnsan Hakları) yazmıştı; dini özgürlük ülküsü siyasal bir radikalizmi ve özerklik arzusunu doğuracaktı. Max Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu'nda ele aldığı Püriten öznelliğin ideal-tipini kitabın kahramanı Hıristiyan'ın şahsında bulur.

Erken Modern denilen, 1500-1700 dönemini kapatan Bunyan bir geçiş dönemi ilmihali yazmıştı: ötedeki bir dünya için dua etmektense sınanarak kaderini çizen, faziletlerini kavganın içinde yaratan, bu yolda her şeyden vazgeçebilen, aidiyetlerin özsel olmadığı, içsel hakikat arayışının tanımladığı yeni bir figür tarihe giriş yapar. İngiliz roman geleneğinin temel taşı addedilen Çarmıh Yolcusu kullandığı metaforlar, benzetmeler, üslup ve rüya alegorisiyle yeni filizlenmiş Püriten hissiyatı bir varoluş tarzı haline getirdi.