^#smrgSAHAF Elli Türk Büyüğü -

BÜYÜK ADAMLAR, inziva içinde yaşadıkları zaman bile, devirlerinin birer mümessili sayılırlar. Bu bakımdan onların hayatları ve eserleri tarihin hulâsası, özü demektir. "Elli Türk Büyüğü" engin Türk tarihinin elli meş'ale altında umumî bir temaşası demek oluyor.

Biz, millî kültürün asgarî derecesi için buradaki simaları tanımanın zarurî bulunduğuna kaniiz. Onlar büyük Türk tarihi içinden rasgele hatırlanmış isimler değildirler. (Hepsi ayrı ayrı itina ile seçildiler.

Manevî şahikalar gözle ölçülemiyecekleri için hatırlanması mümkün binlerce isim arasında yalnız ellisinin intihabı az çok itibarî bir telâkki sayılabilir. Ancak biz hakikate mümkün olduğu kadar yaklaşmak ve intihapta şahsî ve indî kalmamak için listemizi tanzim ederken tarih ve kültür sadetlerinde en salahiyetli ve isabetli olduklarına inandığımız reylere de müracaattan çekinmedik. "Elli Türk Büyüğü" aylarca devam etmiş ve istişare mevzuu olmuş bir intihabın mahsulüdür. Bununla beraber, şahsiyet, eser ve hizmet bakımlarından böyle dar bir kadroya girecek büyük isimlerin tesbitinde katiyet tasavvurunun doğru olamıyacağını da kabul etmelidir.

Türk ırkı ve Türk toprağı yüksek çapta insan yetiştirmek hususunda asla hasis değildir. Son asırların teknik mevzuları bir tarafa bırakılacak olursa gerek harp ve kahramanlık sahalarında, gerek sanat ve bilgi zeminlerinde ve bilhassa manevî değer noktasından büyüklüğünde ittifak edeceğimiz insanların sayısı en geniş listelerin bile çerçevesinden taşar. Bundan dolayıdır ki, tarihimizin eski, yeni devirleri içinde her biri ayrı bir kıymet olan birçok şerefli adların buraya alınamamış olmasına karşı en fazla esef duyan yine biziz. Bu elli ismi yüze, beş yüze, ve binlere çıkarmak hiç de güç bir şey değildi. Kabul ettiğimiz ölçüye göre sevdiğimiz ve hayranı olduğumuz birçok şöhretler karşısında fedakârlık yapmak ıztırarında kalışımızı okuyucularımızın takdir edeceklerini ve bizi mazur göreceklerini ümit ediyoruz.

Bu mahdut listeye girmiyen öteki büyüklerin ruhu da elli büyük Türkün hatırı için bizi affedecektir kanaatindeyiz. İstiğna büyüklüğün şiarı, bilhassa Türkün en mümtaz vasıflarından biridir ki, bunun mükemmel şeklini halk kahramanlığının mümessili olan Mehmetçikte buluruz. Onu ellinci şahika olarak seçmemiz, kütle ile tamamile kaynaşmış ve benliğini millet içinde eritmiş büyüklüğün bir remzi olmasındandır. "Elli Türk Büyüğü" nün şekli değerli dostum Sedat Simavî'nin mümtaz zevkinden, orijinal birer sanat eseri olan tabloları kıymetli ressamımız Münif Fehimin fırçasından doğdu. Eser halkımızın ve gençliğimizin kültürüne ümit ettiğimiz faydayı temin ederse bundan üçümüz de sevineceğiz. -İBRAHİM ALÂETTİN GÖVSA (Önsözden)