^{#smrgKİTABEVİ} Ezidi Tarihçesi - 2022

Ortadoğu'nun kadim bir sesi ve rengi olan Êzîdîlik, din tarihi bakımından da belki en eskisi olarak dikkat çekmektedir. Êzîdîlik, sözlü kültüre dayanmaktadır. Tarihin ilk dönemlerinde coğrafyası nedeniyle, Sümer, Asur, Babil, Med, İndo-Aryen, Zerdüştilik, Mithra, Mani, Mazdek, Yahudilik, Hıristiyanlık, İslamiyet inanç ve uygarlıklarına komşu, hemdem olmuş ve çeşitli istila ve kırımlara, sürgünlere maruz kalmıştır.

Êzîdîlik, bir din / inancın akidesidir, bu dinin tarih içinde bir gelişim, değişim, uygulama kültürü, düşünür ve ermişleri, kutsal metinleri, ziyaretleri, törenleri, edebiyatı, mit ve efsanesi, ahiret inancı, helal ve haramlar listesi, ruhbanları ve yönetim organları, müziği vb. vardır. “Êzîdîlik Tarihi” kavramı bu gelişme ve değişmeyi ifade etmektedir.

“Êzîdî” terimi, Êzîdîliğe inanan kişiyi / grubu ifade etmektedir. “Ezîdî Tarihi”, Ezîdî inanırlarının sosyal tarihini, folklorunu, maddi varlıklarını, yaşama tarzlarını, coğrafyasını, ekonomisini, savaşlarını ifade etmektedir.

Bu çalışmamız “Êzîdî Tarihçesi”dir, bir tarih yazım denemesi ve tarihte Êzîdî'nin muhatap olduğu / kaldığı durumları bahis konusu yapmaktadır. Sistematik bir tarih çalışması olmak yerine “Êzîdî Tarihi”nden yapraklar açılmaktadır. Elbette ki Êzîdî'nin bir inancı vardır ve bunun özellikleri, güzellikleri ayrı bir konudur (Êzîdîlik: itikat-ibadet-ahlak.)

Hani denir ya “çektiğim dilimin belasıdır” diye, Êzîdî'nin çektiği ve ayrışma, adlandırılma nedeni “dinine sadakatinin” ifadesidir. Galilei Galileo engizisyon mahkemesinde nasıl ki “dünya dönüyor” demiş ve giyotine gitmişse, Êzîdî de “baş vermiş, dininden dönmemiştir.”

''Êzîdı^ Tarihçesi” içinde; uygarlık, modernite, değişim, din ve devlet, açık ve resmi toplum, sosyal yapılanma, Êzîdî sürgün ve katliamları ile zorunlu göç, Osmanlının Êzîdî algısı ve siyaseti ile bu konudaki fetva ve fermanları, asimilasyon, Êzîdîlikte diriliş hareketi, tarihte Êzîdî katliam listesi-74 Ferman söz konusu edilmiştir.