^#smrgSAHAF Felsefe Tarihi Usulü: Bir Etude -

Kant, Prolegomena'sının mukaddemesinde, bazı âlimler indinde felsefe tarihinin kendi felsefeleri yerine geçtiğinden bahsederek eserinin bunlar için yazılmadığını söyleyeli beri felsefe sahasında, sistemce çalışma ile tarihî çalışma arasında bir zıtlılık görmemek mümkün değildir. Nitekim son zamanlarda birçok filozoflar, felsefî istiklâllerine işaret etmek kaygısı ile, felsefe tarihçilerine istihfafkâr bir nazarla bakmaktan hoşlanırlar. Herhalde bu telâkkinin en mühim amillerinden biri de on dokuzuncu asra tamamen hâkim olmuş olan historismdir.

On yedinci ve on sekizinci asırların bahusus din ve hak sahalarında çok ileriye giden aklîlik iddialarına mukabil on dokuzuncu asrın historismi bir taraftan aksil'amel ve diğer taraftan da tarihî ilimlerin inkişafına hizmet etmiş olmakla manevî ufkumuzun genişlemesine büyük bir yardımı olmuştur. Fakat şurası muhakkaktır ki, bununda bir haddi vardır. Zannediyorum ki, artık bu iki cephenin ifratından kurtularak, her ikisine de lâzım gelen hakkı verebilecek bir vaziyete geldik. (Sunuş'tan)