^{#smrgKİTABEVİ} Geleneksel Mekke Evleri - 2023

Nihal ve Bülent Uluengin tarafından hazırlanan, Mekke'nin tarihi konutlarını plan şemaları, kullanım özellikleri, hangi malzemelerle nasıl yapıldıkları, neden yıkıldıkları vb. açılardan ayrıntılı olarak irdeleyen Geleneksel Mekke Evleri adlı kitap YEM Yayın tarafından yayımlandı.

İslamiyet için en önemli yapı olan Kabe'ye ve kutsal mekânlara de evsahipliği yapan, Hac dönemlerinde çok sayıda ziyaretçiyi ağırlayan Mekke'de adeta bir "ev-otel" olarak tasarlanan ve kullanılan geleneksel konutlar renkli ve siyah-beyaz fotoğraflar, plan, kesit, görünüş çizimleri eşliğinde aktarılıyor.

Çıkış noktası, yazarların Mekke'de çalıştıkları 1982-1986 yılları arasındaki Mekke şehri ve mevcut geleneksel evleri üzerinde yaptıkları çalışmaya dayanan kitap, 98 adedi geleneksel konut olmak üzere 104 yapının ayrıntılı rölövesinden edinilmiş bilgilerin ışığında hazırlandı.
Geleneksel Mekke Evleri; saha çalışmalarında yerinde alınmış notlar, eskizler, iç ve dış fotoğraflar, Mekke halkı ile yapılan görüşmeler, Cidde Kral Abdülaziz Üniversitesi ve Mekke Umm al-Qura Üniversitesi kütüphanelerinde yapılan araştırmalar sonucunda, okuyucunun başka bir yerde bulamayacağı ölçekli çizimleri, görselleri ve bilgileriyle Mekke'nin 1986 yılına kadarki görünümünü ayrıntılı olarak ilk defa sunuyor.

Nihal Uluengin ve Bülent Uluengin, bir ilk olma niteliği taşıyan bu çalışmanın ve kitabın öyküsünü özetle şöyle anlatıyorlar:
"Her şey 1981 yılının Kasım ayında, Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde bulunan Kral Abdülaziz Üniversitesi'ne bağlı Hac Araştırma Merkezi'nden aldığımız bir davet mektubu ile başladı. Bu mektupta, yeni gelişme planlarının uygulanmaya başlamasından dolayı Mekke şehrinde yıkımların hızlandığı, geleneksel dokunun giderek kaybolduğu belirtiliyor ve bu dokuyu belgelemek için bir rölöve ekibi kurmamız isteniyordu. Şubat 1982'de toplanıp Cidde'ye doğru yola koyulduk ve önümüzdeki 4,5 yıl boyunca esas uğraşımız olacak işe girişmiş olduk...
Fatin Uluengin, Bülent Uluengin ve Nihal Uluengin'den oluşan mimar bir aile olarak 'Mekke Ekibi' adıyla 1982 yılının Mayıs ayında çalışmalara başladık… Mekke Belediyesi ile temasa geçerek yıkım bölgelerini öğrendik ve bu bölgelerde çalışmamızı yoğunlaştırıp önce binaların dış görünüşlerini değerlendirerek grup tespiti yaptık.
Rölöve edeceğimiz binaları öncelikle yıkım bölgelerinden seçtik. Hatta öyle ki, bazen ölçüm için greyder operatöründen bize yarım saat müsaade etmesini, ölçüm bittikten sonra yıkıma devam etmesini rica ettik. Yıkımlar durduğu zaman, boş olan veya içine girmek için izin alabildiğimiz eski evleri seçtik. Bu şartlar altında Şubat 1982'den Temmuz 1986'ya kadar çalıştık. O dönemde Mekke'de mevcut olan, tahminen 300 geleneksel yapıdan 98'i ev, dördü rabat, biri Türk hamamı ve biri su deposu olmak üzere toplam 104 yapıyı yıkılmalarından önce rölöve ettik. Bunun neticesi olarak, 4,5 yıl içinde 1/50 ölçekte çizilmiş, yaklaşık 500 pafta çizim ve 4.500 görsel içeren bir arşiv meydana getirdik…
Yıllar sonra 2013 yılının Şubat ayında tekrar Mekke'yi ziyaret ettik ve tahmin ettiğimiz gibi, Mescid-ül Haram etrafında da yakın çevresinde de geleneksel yapı kalmamış olduğunu üzülerek gördük. Bütün bu gözlemlerden sonra kaybolmuş olan 'Geleneksel Mekke Evleri'ni bir kitap haline getirmeye karar verdik…"


İÇİNDEKİLER
Bölüm 1: Tarih Sürecinde Mekke Şehri ve Geleneksel Evler
17 Mekke'nin Konumu, Adının Kökeni ve Önemi
18 Mekke'nin Osmanlı Hâkimiyetindeki (1517-1923) Kısa Tarihi
19 1925'ten Günümüze
20 Seyyah Anlatılarında Geleneksel Mekke Evleri
34 Geleneksel Mekke Evlerini Oluşturan Etkenler

Bölüm 2: Geleneksel Mekke Evlerinde Plan Elemanları
38 Dükkân (Dukkan)
39 Giriş Holü (Dihliz)
40 Divan (Diwan)
41 Kabul Odası (Maq'aad)
42 Hela (Beyt al Ma, Taharat veya Hammam)
44 Mahzen/Depo (Gabu)
45 Oturma Odası (Mejlis)
46 Sofa (Suffah)
47 Arka Oturma Odası (Meakhkhar)
48 Yüklük (Khuzanah)
49 Teraslar (Kharijah)
52 Mutfak (Matbakh)
54 Aile Odası (Urfat el Maişa)
55 Gelin Odası (Mabit)
56 Hamam (Hammam)
59 Çamaşırlık (Mahal el Gasil)
60 Odun/Kömür Deposu (Digeysi)
61 Aydınlık/Avlu (Manuar)

Bölüm 3: Geleneksel Mekke Evlerinde Plan ve Cephe Tipolojisi
64 200 Yıllık ve Daha Eski Evler
67 200-100 Yıllık Evler
71 100 Yıllık ve Daha Yeni Evler


Bölüm 4: Yapı Malzemeleri, Kaba Yapı, İnce Yapı ve Süsleme Elemanları
79 YAPI MALZEMELERİ
79 Taş
79 Ahşap
80 Toprak
80 Alçı
80 Metal
80 Cam
80 KABA YAPI ELEMANLARI
80 Temeller
80 Duvarlar
83 Döşemeler
84 Kubbeler
84 Merdivenler
86 Sıhhi Tesisat
87 İNCE YAPI ELEMANLARI
87 Giriş Kapıları
88 Pencereler
94 Ajurlar
95 İç Kapılar
97 Dolaplar
100 Su Depoları ve Su Kovukları
101 Su Soğutma Köşeleri
102 Bacalar
104 SÜSLEME ELEMANLARI
104 Ahşap Havalandırma Kafesleri
110 Floral Ahşap Kabartma Süslemeler
114 Dantelli Ahşap Kemerler
115 Kündekâri Süslemeler
118 Çitakâri/Çakma Ahşap Süslemeler
120 Kemer Püskülleri
121 Hat Süslemeler
124 Kalemişi Süslemeler
126 Renkli Ajurlar
128 Alçı/Malakâri Süslemeler
132 Taş/Kâgir Süslemeler
135 Mukarnas Süslemeler
136 Metal Süslemeler


Bölüm 5: Değerlendirme ve Sonuç
139 Yaşam Biçiminin Değişmesi
148 Sonuç
156 Kaynakça
158 Özgeçmişler