^#smrgSAHAF Gizli Belgelerle Rauf Orbay, İsmet İnönü Kavgası, 1. Perde: 1922 - 2005

Büyük Millet Meclisi İcra Vekilleri Heyeti Reisi Rauf (Orbay) Bey ile Batı Cephesi Kumandanı ve sonradan Hariciye Vekili ve Başvekil olan İsmet (İnönü) Paşa arasında yeni Türk devletinin kurtuluş - kuruluş yıllarında başlayan ve uzun yıllar süren dargınlıkların nedenlerini araştırmak için dönemin tarihsel belgelerine ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtlarına (1922 - 1923) bakmamız gerekmektedir. Biz de bu çalışmamızda, böyle bir yol izleyerek, bu tarihsel olaya ışık tutacak belgeleri, şimdilik hiçbir yorum ve değerlendirme yapmadan, nesnel ölçüler içinde, olduğu gibi vermeye çalışacağız.

Bu dargınlığın tarihsel belgelerini sergilemeye geçmeden önce, olayın nedenini ve gelişimini; o günleri yaşayan, Rauf (Orbay) Bey ile İsmet (İnönü) Paşa'yı yakından tanıyan Feridun Kandemir'in kaleminden vermekle başlayacağız. -Nurer UĞURLU (Önsözden)

Lozan'a gidecek murahhaslar heyetimize benim başkanlık etmemi istiyorlardı. Ben ise, karşımıza gelecek olan devletlerin murahhas heyetlerine hariciye vekilleri başkanlık ettiğinden, bizim de aynı şekilde bu işe Hariciye Vekilimiz Yusuf Kemal (Tengirşek) Bey'i memur etmemizi muvafık buluyordum. Yusuf Kemal Bey'in rahatsızlığı sebebiyle istifası üzerine, Hariciye Vekâletine getirilen İsmet Paşa, murahhas heyeti başkanı olarak Lozan'a gidince, müzakereler esnasında ne suretle olursa olsun müşkülâta maruz kaldığı anlarda, hükumet reisi olarak benden, mütalaa ve fikir sorar, ben de vekil arkadaşlarla, ekseriya Mustafa Kemal Paşa ile istişare ederek, kendisine takip edeceği hattı hareketi bildirirdim. Lozan Konferansı işte bu şekilde çalışarak, belli başlı davalarımız üzerinde tartışmalara sahne olurken, günün birinde İsmet Paşa'nın birtakım mülâhazalarla ve belki de orada maruz kaldığı sıkıntılı vaziyetlerin tesiriyle, huzursuzluklar göstererek, hükümetle bazı anlaşmazlıklara yol açtığı görüldü. İsmet Paşa bilhassa, hükümetten sorduğu Şeylere, sıkışık durumlarda istediği talimata, bizim pek geç cevap vererek, kendisini müşkül vaziyetlere soktuğumuzdan şikâyet ediyordu. Bu şikâyetlerini bazan, doğrudan doğruya Mustafa Kemal Paşa'ya yapıyordu. Hâlbuki ona çektiği telgraflar da -şifre yalnız hükümet reisinde bulunduğundan- benden geçiyordu. -Rauf Orbay (Arka kapaktan)