#smrgKİTABEVİ Hac Menzilnamelerinde Osmanlı Şehirleri - 2018
***
Ola mürşîd tarîk-i hâcıyâna
Sülûk etmeyeler râh-ı yabana
(Bosnevî, 1b)
Hac menzilleri, hac kafilelerinin yolculukları esnasında uğradıkları, alışveriş yaptıkları, konakladıkları ve evliya türbelerini ziyaret ettikleri konaklama alanlarıdır. Bu kitapta, hacılar için bir kılavuz, rehber eser özelliğindeki hac menzilnamelerindeki verilerden yola çıkarak dokumacılık, yiyecek-içecek, sosyal ve ekonomik hayattan yansımalar ile bu menzillerde yer alan rivayetler ayrı başlıklar altında verilmiş, ardından adı geçen menzillerdeki sosyal ve kültürel hayata, coğrafî ve mimarî özelliklere, halkın yaşayış biçimine ait izler tespit edilmeye çalışılmıştır.
Menzilname metinlerinde dikkat çeken önemli unsurlardan biri, anlatılan menzilde "su"yun varlığıyla ilgili bilgi vermeye gösterilen dikkat ve özendir. İkinci sırada ise "yiyecek" olduğunu görüyoruz, hakkında bilgi verilen menzillerde bulunan çeşitli meyve ve sebzeler, süt, yoğurt, et gibi yiyecek ve içeceklerin varlığı hakkında da genellikle bilgi verilmektedir.
Anadolu menzillerinden Yeniköy Derbendi ve Lâdik'te süt ve yoğurt boldur. Akşehir'in kaymağı meşhurdur. Ucuz koyun ve keçi eti, 90 çeşit armudu ile Ereğli, üzüm turşusu ile Söğüt, beyaz gömeç balı ile Çiftehan, sütü ile Misis, pekmez ve helvası ile Belen, limon, turunç, hurma, muz, nar, incir, üzüm gibi meyveleri ile Adana, Payas, Belen, Antakya adı geçen menzillerindendir. Arap menzillerinde geçen yiyecek özellikle meyve isimleri daha çeşitlidir.
Menziller anlatılırken konaklanan bölgenin bazı özelliklerine de yer yer değinilmektedir. Örneğin Husrev Paşa, Bolvadin, Çukurova, Misis'te kilim işlendiği, Vezirhanı ve Lefke'de ipek üretildiği (ihramlık yapılır), Lâdik'te seccade, minder üretildiği, Karapınar'da çorap örerek halkın geçimini sağladığı kayıtlıdır. Şu'ûr ve Hama'da ipek bulunduğu, Hama ahalisinin genellikle iplikçi ve dokumacı (çuhacı) olduğu, pamuk ipliğinden ihramlık bez yaptıkları, Humus halkının çeşit çeşit peşkir, Kafkas peşkiri, makreme, kuşak, örtü, gibi şeyler yaparak sattıkları kayıtlıdır.
YAZAR Boğaziçi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun olan (1990) Fatma Büyükkarcı Yılmaz, yüksek lisansını Prof. Dr. Günay Kut danışmanlığında aynı bölümde (1993), doktorasını Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı'nda Prof. Dr. Orhan Bilgin danışmanlığında (2001) yaptı. Firdevsî-i Tavîl ve Da'vetnâme'si başlıklı yüksek lisans tezi (1995) ile Gülistan'ın 16. yüzyılda Zaifi tarafından Türkçeye tercümesi üzerine olan doktora tezi (2013) Harvard Üniversitesi, Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü'nce yayımlandı.
Günay Kut yürütücülüğünde yazma eser kataloglanması konulu iki projede yer aldı: Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü'nde bulunan Türkçe, Farsça, Arapça el yazmaları (Boğaziçi Üniversitesi, 2007, 2012), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü'nde bulunan Türkçe, Farsça, Arapça el yazmaları (İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2014).
Kadınlar Dünyası (1913-1921) adlı derginin ilk 100 sayısını iki cilt halinde Tülay Gençtürk Demircioğlu ile yeni harflere aktararak yayımladılar (Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009). Şinasi Tekin için bir anı kitabı (Günay Kut ile, Simurg, 2005) ve Günay Kut'un makalelerinden bir kısmını üç cilt halinde (Simurg, 2005, 2010, 2016) yayıma hazırladı. 2013 yılında Tahir Divanı'nı yayımladı (Simurg). Çalışmalarını klasik Türk edebiyatı ve yazmabilim alanlarında sürdürmekte olan Fatma Büyükkarcı Yılmaz, halen Boğaziçi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
***
Ola mürşîd tarîk-i hâcıyâna
Sülûk etmeyeler râh-ı yabana
(Bosnevî, 1b)
Hac menzilleri, hac kafilelerinin yolculukları esnasında uğradıkları, alışveriş yaptıkları, konakladıkları ve evliya türbelerini ziyaret ettikleri konaklama alanlarıdır. Bu kitapta, hacılar için bir kılavuz, rehber eser özelliğindeki hac menzilnamelerindeki verilerden yola çıkarak dokumacılık, yiyecek-içecek, sosyal ve ekonomik hayattan yansımalar ile bu menzillerde yer alan rivayetler ayrı başlıklar altında verilmiş, ardından adı geçen menzillerdeki sosyal ve kültürel hayata, coğrafî ve mimarî özelliklere, halkın yaşayış biçimine ait izler tespit edilmeye çalışılmıştır.
Menzilname metinlerinde dikkat çeken önemli unsurlardan biri, anlatılan menzilde "su"yun varlığıyla ilgili bilgi vermeye gösterilen dikkat ve özendir. İkinci sırada ise "yiyecek" olduğunu görüyoruz, hakkında bilgi verilen menzillerde bulunan çeşitli meyve ve sebzeler, süt, yoğurt, et gibi yiyecek ve içeceklerin varlığı hakkında da genellikle bilgi verilmektedir.
Anadolu menzillerinden Yeniköy Derbendi ve Lâdik'te süt ve yoğurt boldur. Akşehir'in kaymağı meşhurdur. Ucuz koyun ve keçi eti, 90 çeşit armudu ile Ereğli, üzüm turşusu ile Söğüt, beyaz gömeç balı ile Çiftehan, sütü ile Misis, pekmez ve helvası ile Belen, limon, turunç, hurma, muz, nar, incir, üzüm gibi meyveleri ile Adana, Payas, Belen, Antakya adı geçen menzillerindendir. Arap menzillerinde geçen yiyecek özellikle meyve isimleri daha çeşitlidir.
Menziller anlatılırken konaklanan bölgenin bazı özelliklerine de yer yer değinilmektedir. Örneğin Husrev Paşa, Bolvadin, Çukurova, Misis'te kilim işlendiği, Vezirhanı ve Lefke'de ipek üretildiği (ihramlık yapılır), Lâdik'te seccade, minder üretildiği, Karapınar'da çorap örerek halkın geçimini sağladığı kayıtlıdır. Şu'ûr ve Hama'da ipek bulunduğu, Hama ahalisinin genellikle iplikçi ve dokumacı (çuhacı) olduğu, pamuk ipliğinden ihramlık bez yaptıkları, Humus halkının çeşit çeşit peşkir, Kafkas peşkiri, makreme, kuşak, örtü, gibi şeyler yaparak sattıkları kayıtlıdır.
YAZAR Boğaziçi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun olan (1990) Fatma Büyükkarcı Yılmaz, yüksek lisansını Prof. Dr. Günay Kut danışmanlığında aynı bölümde (1993), doktorasını Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı'nda Prof. Dr. Orhan Bilgin danışmanlığında (2001) yaptı. Firdevsî-i Tavîl ve Da'vetnâme'si başlıklı yüksek lisans tezi (1995) ile Gülistan'ın 16. yüzyılda Zaifi tarafından Türkçeye tercümesi üzerine olan doktora tezi (2013) Harvard Üniversitesi, Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü'nce yayımlandı.
Günay Kut yürütücülüğünde yazma eser kataloglanması konulu iki projede yer aldı: Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü'nde bulunan Türkçe, Farsça, Arapça el yazmaları (Boğaziçi Üniversitesi, 2007, 2012), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü'nde bulunan Türkçe, Farsça, Arapça el yazmaları (İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2014).
Kadınlar Dünyası (1913-1921) adlı derginin ilk 100 sayısını iki cilt halinde Tülay Gençtürk Demircioğlu ile yeni harflere aktararak yayımladılar (Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009). Şinasi Tekin için bir anı kitabı (Günay Kut ile, Simurg, 2005) ve Günay Kut'un makalelerinden bir kısmını üç cilt halinde (Simurg, 2005, 2010, 2016) yayıma hazırladı. 2013 yılında Tahir Divanı'nı yayımladı (Simurg). Çalışmalarını klasik Türk edebiyatı ve yazmabilim alanlarında sürdürmekte olan Fatma Büyükkarcı Yılmaz, halen Boğaziçi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
