^#smrgSAHAF Hasan Ziyai: Hayatı - Eserleri - Sanatı ve Divanı ( İnceleme - Metin ) - 2002

Divan edebiyatı şairlerinin önemli bir bölümü Balkanlar'dan yetişmiştir. XVI. yy.da yaşayan ve kendi ifadesiyle "alçak bir vilayette kaldığı için" kadrinin bilinmediğini söyleyen Mostarlı Hasan Ziyâ'î, şiirlerindeki kalite ve orijinalliğe rağmen ne yaşadığı dönemde ne de Öldükten sonra kıymeti anlaşılmamış talihsiz bir şairdir. Bugün Bosnalı edebiyatçılar tarafından şöhretli bir şair olarak tanıtılmasına rağmen Divanının bulunamaması, Ziyâ'î hakkındaki bilgilerin sınırlı kalmasına sebep olmuştur. Yaptığım araştırmalar neticesinde halen Bosna'da Ziyâ'î'ye ait olduğu bilinen değişik eserler içindeki şiirlerin tamamının Ziyâ'î Divanı'nın ancak % 10'unu teşkil ettiğini belirledim. Bugün maalesef yıkılmış olan dünyaca meşhur Mostar köprüsünün üzerindeki manzum tarihin Ziyâ'î'ye ait olması da dikkate değerdir.

Yurt içi ve yurt dışındaki araştırmalarımda bir başka nüshasını bulamadığım bu kayıp divanın tek nüshası, Edirne Selimiye Kütüphanesi Elyazmaları Bölümü'nde 2127 numarada kayıtlı bulunmaktadır.

Hasan Ziyâ'î Divanı'nı ilk olarak, Prof. Dr. Günay Kut 1979'da "Selimiye Kütüphanesi'ndeki Türkçe Yazmalar Üzerine" adlı yazısıyla tanıtmıştır.

Ziyâ'î, sade ve samimi şiirler yazması, şiirinde mahallî renklere, orijinal söyleyişlere, atasözleri ve deyimlere, halkın yaşayışına ve geleneklerine yer vermesi bakımından Rumeli şairlerinin ortak özelliklerine sahiptir. O, şiirlerinin güzelliğini Divanının dibacesindeki "Eş'âr-ı şu'ârâ-yı zamana nisbet her biri bir hâlden hâlî degüldür" ifadesiyle dile getirir.

Ziyâ'î hakkında bugüne kadar Bosna'da yapılan biyografik mahiyetteki dar kapsamlı birkaç yazının dışında herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Çalışma esnasında en çok sıkıntı çektiğim konu, şairin hayatıyla ilgili Kafzâde Fâizî'nin "Zübdetü'l Eş'âr" adlı tezkiresinin dışında hiçbir tezkirede bilgi bulamayışım olmuştur. Bu eserde de sadece şairin Ölüm tarihi ve iki örnek beytinden başka bir bilgi bulunmamaktadır.

Çalışmamda, Bosna-Hersek'te önemli bir şair olarak bilinen fakat kaynaklarda hakkında bilgi bulunmayan, Boşnakların çok değer verdiği XVI. yy. şairi Astarlı Hasan Ziyâ'î'nin hayatı, sanatı, eserleri ve Divanını ortaya koydum. -Müberra Gürgendereli, Edirne 2001 (Önsözden)