^{#smrgKİTABEVİ} İngiliz Kaynaklarına Göre Balkan Savaşları (1912 - 1913) -

Osmanlı İmparatorluğu'nun büyük bir acziyet ve yıkım ile karşı karşıya kaldığı Balkan Savaşları bu coğrafyada yaklaşık olarak yüz yıldır sürmekte olan bölgesel ve küresel bir mücadelenin tabi bir sonucudur. Balkan Savaşları'na giden yolda 1789 Fransız Devrimi'nin yaydığı milliyetçilik düşüncesi, Şark Meselesi, Rusya'nın Panislavist politikaları, üretim ilişkilerinin değişmesi vb. pek çok dış etken ile Makedonya Meselesi, 2. Meşrutiyet'in ilanının beraberinde getirdiği iç meseleler, Bosna Hersek'in Avusturya-Macaristan tarafından ilhakı, Trablusgarb Savaşı ve Arnavut Savaşı gibi iç amillerin etkili olduğu ifade edilebilir. Bunlara ek olarak burada zikredilemeyen irili ufaklı pek çok gelişmenin de Balkan Savaşları'nı tetiklemiş olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak unutulmamalıdır ki tüm bu faktörler bir yapbozun parçalarına benzemektedir. Nitekim yapboz kendisini oluşturan parçaların toplamından daha fazlasına tekabül etmektedir. İlgili literatürde Balkan Savaşları ile ilgili başta kitap, hatırat ve roman olmak üzere pek çok telif eser olduğu göze çarpmaktadır.

Bunun yanında tez, makale ve sözlü sunumlar yoluyla da hususun akademik çerçevede detaylı biçimde ele alındığı da bilinmektedir. Kuşkusuz Balkan Savaşları ile ilgili akademik çalışmaların başında doktora tezleri gelmektedir. Ulusal YÖK Tez Merkezi üzerinden 5 Aralık 2017 tarihinde “Balkan” anahtar kavramı ile tez adları üzerinden gerçekleştirilen tarama neticesinde toplam 293 kayıt arasında 59 doktora tezine erişilmiştir. Bunlar arasında “Balkan Savaşları” ile doğrudan veya dolaylı ilişkili 11 doktora tezinde konunun farklı bakış açılarından ele alındığı müşahede edilmiştir. Bu doğrultuda Nuri Yavuz 1989 yılındaki doktora çalışması kapsamında Türk Arşiv Belgeleri üzerinden Balkan Savaşlarının bir değerlendirmesini yaparken, Salim Aydın ve Yunus Emre Tekinsoy'un araştırmalarında Osmanlı basın yayın organları incelenmiştir. Ayrıca Umur Tuncer Balkan Savaşında Osmanlı Donanmasının durumunu, İsmet Görgülüsavaşta önemli görevlerde bulunmuş komutanları ve Ömer Kamil Günçan ise demiryollarının ülke stratejisine etkinliğini irdelenmiştir. Bunun yanında Oya Dağlar savaşın tıbbi yönünü, Harun Dumanedebi yönünü, Ahmet Halaçoğlugöçler ve muhacirlerin durumunu, Selahattin Önder ise nüfus mübadelelerini konu edinmişlerdir. Yüksek lisans tezlerinde de benzer konuların daha kısıtlı bir mahiyette incelenmiş olduğu da göze çarpmaktadır. İngiliz Kaynaklarına Göre Balkan Savaşları (1912-1913) Tüm bu araştırmalar Balkan Savaşları'nı askeri, taktik, siyasi vb. pek çok yönden değerlendirerek literatüre önemli katkılar sağlamıştır. Ancak Avrupa'da yaşanan Coğrafi Keşifler, Rönesans, Reform ve Sanayi Devrimi gibi köklü değişimlere hızlı tepki veremeyen Osmanlı İmparatorluğu bilhassa 18. yüzyıldan itibaren Batı toplumlarının tahakkümüne girmeye başladığı bilinen bir gerçektir. Bu bilgi ise bizleri Balkan Savaşları'nı yalnızca Osmanlı İmparatorluğu ile Balkan ülkelerinin bir savaşı olarak görmek yerine söz konusu dönemde “Büyük Devletler (Great Powers)” olarak adlandırılan altı ülke –İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya– arasındaki emperyalist mücadelenin bir sonucu olarak anlamlandırma düşüncesine götürmektedir. Bu doğrultuda hiç kuşkusuz söz konusu dönemde adı geçen ülkeler arasında en güçlü devlet olarak ortaya çıkan İngiltere'nin bakış açısından Balkan Savaşları'nı yeniden okumanın literatüre önemli kazanımlar sağlayacağı öngörülmektedir. Bu veçhile araştırmamızda İngiltere'nin Balkan Savaşları'ndaki rolünü ve politik yaklaşımlarını İngiliz arşiv belgeleri üzerinden ortaya koymak hedeflenmektedir.

Bu araştırma üç temel bölüm ile sonuç ve değerlendirme kısmından müteşekkildir. Birinci bölüm olan giriş bölümünde daha çok araştırma sürecine ilişkin bilgi verilmiştir. Bu doğrultuda araştırmanın problem durumu, amacı ve önemi açıklanmış ve kapsamı belirlenmiştir. Bununla birlikte cevap aranan araştırma problemleri sıralanmış ve bu problemlerin yanıtlanması için takip edilecek yöntem sunulmuştur. Araştırma yöntemi kapsamında araştırma bulgularının elde edilmesi hedeflenen birincil kaynaklar tanıtılarak okuyucuların araştırma sürecini betimlemesi sağlanmıştır. Araştırmanın ikinci bölümü olan “Balkan Savaşlarına Giden Yol” başlıklı bölümde Türklerin Balkan coğrafyasına yerleşmelerinden başlayarak Osmanlı İmparatorluğutarihi, Ortaçağda meydana gelen önemli değişmeler ve Türk-İngiliz ilişkileri açıklanmış ve akabinde Balkan Savaşları öncesindeki yarım yüzyılda bu savaşı tetikleyebileceği öngörülen pek çok gelişme detaylı olarak ve farklı bakış açıları eşliğinde sunulmuştur. Bu gelişmeler aktarılırken İngilizlerin tutumları da doğrudan veya dolaylı kaynaklara başvurmak yoluyla muhakkak suretle irdelenmiştir.

Araştırmanın üçüncü ve son bölümünde ise giriş bölümünde açıklandığı amaç, kapsam ve yöntem ile İngiliz arşiv belgeleri incelenmiş ve bu minvalde başvurulan dönemin parlamento kayıtları, İngiliz Dışişleri Ofisindeki diplomatlar ile farklı ülkelerde görev yapan üst düzey İngiliz bürokratları arasında gerçekleşen telgraf yazışmaları (Foreign Office Belgeleri) ve savaş sırasında Osmanlı İngiliz...