^{#smrgKİTABEVİ} İngiliz Kaynaklarına Göre Kutül-Amare Teslimiyeti - 2024

“İngilizlere Göre Kutül-Amare Teslimiyetinin Nedenleri ve Etkileri” adlı bu çalışmanın amacı, Birinci Dünya Savaşı ve öncesinde dünyanın her tarafında sömürgeleri olan ve bu yüzden de “üzerinde güneşin asla batmadığı imparatorluk” olarak anılan İngiltere'nin, kendi ordu tarihinde daha önce tanık olmadığı bir teslimiyetin, özellikle İngiliz kaynaklarına göre, nedenleri ve onlar üzerinde bıraktığı etkiyi gözler önüne sermektir. İngiltere, sömürgelerinden gelen sınırsız kaynaklara rağmen Irak Cephesinde yaşanan Kutül-Amare kuşatması sonrasında, bazı kaynaklara göre 13.309, bazı kaynaklara göre ise 13.586 İngiliz ve Hint askeri, Türk kuvvetlerine şartsız teslim olmuştur.

4 Aralık 1915'te başlayıp 29 Nisan 1916'ya kadar süren kuşatmayı ortadan kaldırmak için İngilizler, çok sayıda girişimde bulunmalarına rağmen bunu başaramamışlardır. O tarihe kadar hiçbir ülkenin sahip olmadığı ekonomi, silah, teçhizat ve insan kaynağına rağmen yapılan tüm kurtarma girişimleri kendileri açısından olumsuz sonuçlanmıştır. Ayrıca kurtarma harekâtı süresince çok ağır asker kayıpları vermiştir. Bunun yanında bütün dünyada yaşadığı itibar kaybı, bu teslimiyet ve yenilgilerin olumsuz etkisini daha da artırmıştır.

Bu çalışmada temel kaynak olarak resmi Irak Soruşturma Raporunun yanı sıra, İngiltere Savaş Komitesi'nin gizli ve özel ibareli yazışmaları ve süregelen muharebeler ile ilgili değerlendirmeleri, Hindistan'dan Sorumlu Bakan Austen Chamberlain ile Hindistan Genel Valisi arasında telgraf ve mektupla yapılan yazışmaları, Irak Sefer Komutanı Nixon'ın gerek Hindistan'dan Sorumlu Bakan gerek Hindistan Genel Valisi gerekse de Savaş Bakanlığı Askeri Komitesi arasındaki yazışmaları, Irak'taki muharebelerde bizzat bulunmuş subay ve komutanlar ile o dönemde Irak'ta görevli olan sivil yetkililerin anıları, muharebeler esnasında Türk ordusuna esir düşmüş subayların anıları, dönemin Savaş Gereçleri Bakanı, Savaş Bakanı ve Başbakanının anıları, gazeteler, makaleler ve parlamento tutanakları gibi aslı İngilizce olan belgelerden bir hayli faydalanıldığı görülmektedir. Irak'ta yaşadıkları yenilgilerin ve teslimiyetin nedenleri, İngiliz askeri ve toplumunda yol açtığı büyük hayal kırıklıkları, bunu atlatmak için yaptıkları ve bunların bir daha yaşanmaması için aldıkları tedbirler göz önüne serilmektedir.

Çalışmada, yerli ve yabancı kaynak karşılaştırılması yoluna gidilmemiştir. Yani “İngiliz kaynaklarında böyle fakat Türk kaynaklarında ise şöyledir” gibi bir uygulama sıkça yapılmamış, yalnızca gerekli görülen yerlerde buna yer verilmiştir.

Birincil kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan çalışmanın, araştırmacı ve konunun meraklılarına faydalı olacağı düşünülmektedir.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ …………... vi

KISALTMALAR.. viii

TABLO LİSTESİ. ix

GİRİŞ….. 1

I.BÖLÜM

I. DÜNYA SAVAŞI'NDA İNGİLİZLERİN IRAK CEPHESİ'Nİ AÇMASI 11

1.1. Irak Seferi'ne Karar Verilmesi ve Yürütülmesi 11

1.2. Irak Cephesi Açıldığında İngiliz Hindistan Ordusunun Genel Durumu 15

1.3. İngiliz Ordusunun Irak Seferi'ni Başlatması ve Basra'nın İşgali 17

1.4. Basra'dan Kurna'ya İngiliz İleri Harekâtı ve Kurna'nın İşgali 19

1.5. İngiliz Ordusunun Kurna'dan Amare ve Kutül-Amare'ye Harekâtı 20

1.5.1. İngiliz Ordusunun Amare, Nasıriye ve Kutül-Amare'yi İşgali 23

1.6. İngiliz Ordusunda Bağdat'ın İşgal Edilmesi Hakkında Yapılan Yazışmalar 29

1.7. İngiliz Ordusunun Selman-ı Pak'a Harekâtı ve Selman-ı Pak Muharebesi 33

1.8. İngilizlerin Kutül-Amare'ye Çekilişi ve Türk Ordusunun Kutül-Amare'yi Kuşatması 37

1.8.1. Kuşatma Altındaki İngiliz-Hintli Askerlerin Yiyecek Durumları 44

1.8.2. Kuşatma Süresince İngiliz-Hintli Asker Kayıpları 49

1.9. Kuşatma Altındaki İngiliz-Hint Tümenini Kurtarma Harekâtı 51

1.10. İngiliz-Hint Tümeninin Teslim Olması 60

2. BÖLÜM

IRAK CEPHESİNDE İNGİLİZLERİN BAŞARISIZLIKLARINA NEDEN OLAN LOJİSTİK SORUNLAR.. 67

2.1. İngiliz Ordusunun Genel Planlama Sorunu. 68

2.2. Nehir Yolu ile Ulaşım Sorunu. 69

2.3. Demir Yolu ile Ulaşım Sorunu. 75

2.4. Kara Yolu ile Ulaşım Sorunu. 79

2.5. Yiyecek Sorunu. 80

2.6. Hindistan-Irak Arasındaki Ulaşım ve Nakliyat Sorunu. 81

2.7. Sağlık ve Hizmetlerinde Yaşanan Sorunlar. 83

2.7.1. Nehir Hastane Gemileri ve Askeri Hastaneler. 85

2.7.2. Sağlık Personeli ve Donanımı Eksikliği 89

2.7.3. Hasta ve Yaralı Askerlerin Nakliyesi Sorunu. 90

2.7.4. Tıbbi Araç Gereçler ve Koruyucu Sağlık Hizmetleri Eksikliği 92

2.7.5. Muharebelerde Yaşanan Sağlık Sorunları 95

2.7.5.1. Kutül-Amare Kuşatmasına Kadar Muharebelerdeki Sağlık Sorunları 96

2.7.5.2. Kutül-Amare'yi Kurtarma Muharebelerindeki Sağlık Sorunları 104

3. BÖLÜM

IRAK CEPHESİ'NDE İNGİLİZLERİN BAŞARISIZLIKLARINA NEDEN OLAN İDARİ HATALAR 109

3.1. İngiliz Ordusunda Yaşanan Yetki Karmaşasının Muharebenin Seyrine Olumsuz Etkisi…… 109

3.2. Hindistan Askeri İdaresinin Örgütlenme Hataları 114

3.3. Hindistan Hükümetinin (Askeri ve Siyasi Yöneticilerinin) Hataları 116

3.3.1. Savaşa Hazır Olma ve Sağlık Alanındaki Hatalar. 121

3.3.1.1. Vincent-Bingley Komisyonu. 123

3.4. Hindistan'dan Sorumlu Bakanların Hataları 126

3.5. Hindistan Genel Valisi'nin Hataları 130

3.6. Hindistan Ordusu Başkomutanının ve Kurmay Heyetinin Hataları 135

3.7. Atanan Irak Sefer Komutanlarının Hataları 144

3.8. Hindistan Ordusu Sağlık Dairesi Yöneticilerinin Hataları 151

3.8.1. Sağlık Personeli Konusunda Yaptıkları Hatalar. 157

3.8.2. Karadan Hasta ve Yaralı Tahliyesi Konusunda Yaptıkları Hatalar 158

3.8.3. Sağlık Alanındaki Yetersizliklere Sessiz Kalınması 160

4. BÖLÜM

KUTÜL-AMARE TESLİMİYETİNİN İNGİLİZ PARLAMENTOSU, DEVLET ADAMLARI, BASINI, DOĞU VE IRAK CEPHESİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ. 165 4.1. Teslimiyetin İngiliz Parlamentosu Üzerindeki Etkileri 165

4.1.1. Soruşturma Komisyonunun Oluşturulma Nedenleri 165

4.1.2. Soruşturma Komisyonunun Oluşturulması 167

4.1.3. Soruşturma Komisyonunun Üyeleri 172

4.1.4. Soruşturma Komisyonunun Çalışma Yöntemleri 173

4.2. Teslimiyetin İngiliz Devlet Adamları Üzerindeki Etkileri 176

4.3. Teslimiyetin Basın Üzerindeki Etkileri 180

4.4. Teslimiyetin Doğu'da, Özellikle Hindistan Üzerindeki Etkileri 192

4.5. Teslimiyetin Irak Cephesi Üzerindeki Etkileri 205

4.5.1. Ulaştırma Araçları Bakımından Etkileri 205

4.5.2. Sivil Personel, Asker ve Silah Sayısı ile Nitelikleri Bakımından Etkileri 211

4.5.3. Sağlık Hizmetleri Konusunda Etkileri ve Soruşturma Komisyonunun Bu Konudaki Tavsiyeleri 219

SONUÇ…... 223

KAYNAKÇA.. 229

DİZİN…. 239

EKLER…... 257