#smrgKİTABEVİ İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve Türkiye 1945 - 1948 -
Bilindiği gibi İkinci Dünya Savaşı'nın sona erdiği 1945 yılı ile İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin kabul edildiği 1948 yılı arasında dünyanın ekonomik, toplumsal ve siyasal yapısı yeniden biçimlenmeye başlamıştır. Bu dönemdeki hızlı gelişmeler, Batı dünyası ile Sovyetler Birliği arasında ittifaklar biter bitmez başlayan Soğuk Savaş ortamı, İHEB'nin Birleşmiş Milletler'deki hazırlık sürecini de doğal olarak etkilemiştir. Prof. Aybay, bu değerli çalışmasının ilk bölümünde, Soğuk Savaş ortamının BM çalışmalarına yansımalarını, genel kurulda Mısır, Ekvador, Yugoslavya, Suriye ve Sovyetler Birliği adına yapılmış konuşmaları ve maddelere ilişkin kimi oylama sonuçlarını anlatıyor.
Aybay'a göre özellikle Mısır ve Suriye gibi İslâm devletlerinin, insan hakları konusunda kendi bakış açılarıyla konuşmalar yapmasının yanısıra, Türkiye temsilcisinin hiçbir BM oturumunda söz alıp, konuşmaması ise Türkiye'nin bu çok önemli toplantılara "adeta şeklen katıldığını" ortaya koyuyor. Kitabın ikinci bölümünde ise savaş sonrası "sola kapalı" çok partili döneme geçiş süreciyle birlikte Türkiye'deki siyasal gelişmeler ele alınıyor.
Prof. Dr. Rona Aybay burada Demokrat Parti'nin kuruluşunu, Sertellerin Tan Gazetesi ile matbaasının tahribini, Mareşal Fevzi Çakmak'ın "İnsan Hakları Derneği" kurma girişimlerini, Ali Fuad Başgil'in "İnsan Haklarını Müdafaa Cemiyeti" ile ABD donanmasına ait Missouri zırhlısının İstanbul'u ziyaretini ve giderek Türkiye'nin nasıl farklı bir dış politikaya yöneldiğini inceliyor. Ayrıca kitapta EK olarak, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin üç değişik Türkçe çevirisi ile İngilizce ve Fransızca metinleri de yeralmaktadır.
RONA AYBAY 1935'te İstanbul'da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni 1959'da bitirdikten sonra aynı fakültede doktora yapan Aybay, 1964'te Columbia Üniversitesi'nde Karşılaştırmalı Hukuk alanında Yüksek Lisans derecesi aldı. 1973'te doçent, 1980'de profesör oldu. ODTÜ'de Kamu Yönetimi bölümü başkanlığı, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Dekanlığı ve A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) dekan yardımcılığında da bulunan Rona Aybay, 12 Eylül'den sonra YÖK'ün 1402 sayılı yasaya dayandırdığı bir kararıyla üniversiteden uzaklaştırıldı; 7 yıl sonra Danıştay kararıyla üniversiteye döndü.
Avrupa Konseyi Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Savaşım Komisyonu ile Bosna-Hersek'teki insan hakları ihlâllerini incelemekle görevli AGİT Komisyonu üyeliklerinde bulunan Aybay, Bosna-Hersek İnsan Hakları Mahkemesi'nde, kurulduğu 1996 yılından, kapandığı 2003 yılına kadar Avrupa Konseyi tarafından seçilmiş uluslararası yargıç olarak görev yapmıştır. Aybay, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin etkenliğini arttırmak üzere, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nce oluşturulan 11 üyeli "Akil Kişiler Grubu"na üye seçilmiştir.
Bilindiği gibi İkinci Dünya Savaşı'nın sona erdiği 1945 yılı ile İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin kabul edildiği 1948 yılı arasında dünyanın ekonomik, toplumsal ve siyasal yapısı yeniden biçimlenmeye başlamıştır. Bu dönemdeki hızlı gelişmeler, Batı dünyası ile Sovyetler Birliği arasında ittifaklar biter bitmez başlayan Soğuk Savaş ortamı, İHEB'nin Birleşmiş Milletler'deki hazırlık sürecini de doğal olarak etkilemiştir. Prof. Aybay, bu değerli çalışmasının ilk bölümünde, Soğuk Savaş ortamının BM çalışmalarına yansımalarını, genel kurulda Mısır, Ekvador, Yugoslavya, Suriye ve Sovyetler Birliği adına yapılmış konuşmaları ve maddelere ilişkin kimi oylama sonuçlarını anlatıyor.
Aybay'a göre özellikle Mısır ve Suriye gibi İslâm devletlerinin, insan hakları konusunda kendi bakış açılarıyla konuşmalar yapmasının yanısıra, Türkiye temsilcisinin hiçbir BM oturumunda söz alıp, konuşmaması ise Türkiye'nin bu çok önemli toplantılara "adeta şeklen katıldığını" ortaya koyuyor. Kitabın ikinci bölümünde ise savaş sonrası "sola kapalı" çok partili döneme geçiş süreciyle birlikte Türkiye'deki siyasal gelişmeler ele alınıyor.
Prof. Dr. Rona Aybay burada Demokrat Parti'nin kuruluşunu, Sertellerin Tan Gazetesi ile matbaasının tahribini, Mareşal Fevzi Çakmak'ın "İnsan Hakları Derneği" kurma girişimlerini, Ali Fuad Başgil'in "İnsan Haklarını Müdafaa Cemiyeti" ile ABD donanmasına ait Missouri zırhlısının İstanbul'u ziyaretini ve giderek Türkiye'nin nasıl farklı bir dış politikaya yöneldiğini inceliyor. Ayrıca kitapta EK olarak, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin üç değişik Türkçe çevirisi ile İngilizce ve Fransızca metinleri de yeralmaktadır.
RONA AYBAY 1935'te İstanbul'da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni 1959'da bitirdikten sonra aynı fakültede doktora yapan Aybay, 1964'te Columbia Üniversitesi'nde Karşılaştırmalı Hukuk alanında Yüksek Lisans derecesi aldı. 1973'te doçent, 1980'de profesör oldu. ODTÜ'de Kamu Yönetimi bölümü başkanlığı, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Dekanlığı ve A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) dekan yardımcılığında da bulunan Rona Aybay, 12 Eylül'den sonra YÖK'ün 1402 sayılı yasaya dayandırdığı bir kararıyla üniversiteden uzaklaştırıldı; 7 yıl sonra Danıştay kararıyla üniversiteye döndü.
Avrupa Konseyi Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Savaşım Komisyonu ile Bosna-Hersek'teki insan hakları ihlâllerini incelemekle görevli AGİT Komisyonu üyeliklerinde bulunan Aybay, Bosna-Hersek İnsan Hakları Mahkemesi'nde, kurulduğu 1996 yılından, kapandığı 2003 yılına kadar Avrupa Konseyi tarafından seçilmiş uluslararası yargıç olarak görev yapmıştır. Aybay, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin etkenliğini arttırmak üzere, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nce oluşturulan 11 üyeli "Akil Kişiler Grubu"na üye seçilmiştir.
