^#smrgDERGİ İPA İstanbul Kent Araştırmaları ve Düşünce Dergisi - Kentsel Planlama - Sayı: 1

Derginin ilk sayısında kapak konusu pandeminin kent hayatına etkilerine odaklanıyor. Ayrıca İPA İstanbul'da, sivil toplum hareketlerinden, Galataport'a, Kanal İstanbul'dan İstanbul'un kaybolmayan derelerine, iklim değişikliği etkisinden kentin ekosistemine kadar pek çok konuda yazı yer alıyor.

“İstanbul benim” diyebilmek için söz söylemek, kararlara dahil olmak kadar yaşam alanımızla ilgili ortak bir bilgiye ve deneyime de sahip sahip olmamız gerekiyor. Demokratik bir kent hayatı için bu bilgi ve deneyimi ortaklaştıracak mecralara ihtiyacımız var. Tıpkı sokaklar, meydanlar, hatta internet gibi okuduğumuz kaynaklar da buluşma noktalarımızdan biri haline gelmeli. İstanbul Planlama Ajansı, başta İstanbullular olmak üzere kent yaşamı, kültürü ve meselelerini dert edinen herkes için bir mecra, bir buluşma noktası yaratma gayesiyle İPA İstanbul Dergisi'ni okuyucuların ilgisine sunuyor. İPA İstanbul Dergisi, akademik ve popüler olanı yan yana getiren, hem yerel yönetimlerde hem de kamuoyunda ve sivil toplumda kent meselelerine kafa yoranları davet eden bir bilgi ve düşünce platformu yaratmak için yola çıkıyor.

İPA İstanbul, başlangıç sayısında kapağına, bir senede ayyuka çıkan kentsel adalet ve eşitsizlikler parantezinde pandemiyi taşıdı. Mart 2020'de ilan edilen pandemi birinci yılını doldururken pek çok farklı konuda uzman araştırmacı ve akademisyenlerce değerlendiriliyor. COVID-19'un kentlerin geleceğine muhtemel etkileri üzerine İlhan Tekeli'nin değerlendirmesi ve salgında kırılgan gruplara yönelik sosyal politikaların izini süren araştırmalarını özetleyen Ayşe Buğra ve Volkan Yılmaz'ın yazısı bunlardan ikisi. Başlangıç dosyasında İstanbul Planlama Ajansı bünyesinde faaliyetlerini sürdüren dört birimin ilgi alanları içinde yurttaş katılım yöntemlerine yer veriyor. Vizyon 2050 Ofisi'nin planlama sürecine katılım konusunda dünya metropollerine dair yaklaşımı, Enstitü İstanbul'un araştırma merkezi, Kamusal Tasarım Ofisi'nin kamusal mekân tasarım deneyimi ve İstatistik Ofisi'nin açık veriyi odağa alan çalışmaları bu başlığın konuları arasında bulunuyor. İstanbul'la doğa ilişkisindeki ilk bakışta göze çarpmayan yönleri öne çıkarmaya çalışacak Ekosistem bölümünde Prof. Dr. Emrah Çoraman, doğanın sadece tabiat parklarıyla sınırlı olmadığını, kentin de merkezinde yer aldığını anlatıyor. Kent meselelerinin çeşitli veçhelerine odaklanan Metropol bölümünde, Ruşen Keleş yerel demokrasinin önünde “vesayet virüsü” olarak tanımladığı engeli; Gürkan Akgün Kanal İstanbul'un anatomisini, Yaşar Adanalı “İstanbul'un en büyük keşkelerinden biri” Galaport'u Ayşen Erdinçler iklim değişikliğiyle mücadelede İstanbul örneğini, Baran Alp Uncu İstanbulluların bu mücadeleyle ilgili tutumunu ve son olarak Hülya Dinç kentin kaybolmayan derelerini geçmişi ve bugünüyle birlikte kaleme aldı. Kentsel gündelik yaşamımızı aşağıdan dönüştürmek için gayret eden sivil toplum kuruluşları, demokratik kitle örgütleri ve sivil inisiyatiflerin sözlerini taşıyan Sahadan bölümünde 65+ Yaşlı Hakları Derneği, Eğitim Reformu Girişimi ve Derin Yoksulluk Ağı ile görüştük. Köklü ve kurumsal bir yapı olan Büyükşehir Belediyesi'nin bugüne gelmesinde emeği olan isimlerini dinleyip, anılarını kayda düştüğümüz Büyükşehir Hafızası'nda ise İETT'nin bugün en kıdemli çalışanı Selahattin Demirel'in hikayesini dinliyoruz. Ayrıca güncel yazına yer verdiğimiz Akademi, İstanbul İstatistik Ofisi'nin çalışmalarına başvurduğumuz, sayılarla ve görsele dökülmüş verilerle pandemide İstanbul'un farklı alanlarda su yüzüne çıkan kırılganlıklarını sergileyen Gösterge ve Sayaç, geçmiş salgınlarla mücadelede önemli rol oynayan tebhirhaneleri sunmak için İstanbul Kitaplığı'nın görsel arşivine başvurduğumuz Koleksiyon, okuyucuların şimdi bundan sonraki sayılarda İPA İstanbul'da bulacağı sabit sayfalar olacak.

İPA İstanbul Dergisi, kentte yaşanan çeşitli dönüşümleri inceleyen ve değerlendiren, kent deneyimlerini farklı kesimlerin dilinden aktaran sayfalarını, farklı konular üzerine düşünenlerin, fikir üretenlerin, araştırma yapanların, politika veya faaliyet üretenlerin, bilim insanlarının, yerel yöneticilerin, sivil toplum kuruluşlarının ve yurttaşların ilgi ve beğenisine sunuyor.

İÇİNDEKİLER
BAŞKANIN MESAJI
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun İPA İstanbul Dergisi mesajı.
COVID-19 VE İSTANBUL - NİLÜFER AYKAÇ, OSMAN ELBEK
Büyüklüğü, yoğunluğu ve konumu nedeniyle COVID-19 salgını boyunca gözlerin çevrildiği yerlerden biri olan İstanbul'daki veriler SARS-CoV-2'nin herkesi eşit etkilemediğini gösteriyor.

COVID-19 KRİZİ YAŞAMIMIZI VE KENTLERİMİZİ NASIL ETKİLİYOR VE ETKİLEYECEK? - İLHAN TEKELİ
COVID-19 önlemlerinin, salgın sona erse bile kentlerdeki yaşam üzerinde kalıcı etkiler bırakması pek muhtemel. Bu etkileri öngörebilmek için şimdinin ve olası yarının kentlerine dair tartışmalardan damıtılmış özet ve katkılara ihtiyacımız var.
COVID-19'UN TANI, TEDAVİ VE ÖNLENMESİNE YÖNELİK AR-GE ÇALIŞMALARININ İKTİSADİ ANALİZİ - FİKRET ADAMAN, AYŞE MUMCU
Kentlerde sağlık hakkının tesisi sağlanabilecek mi; yoksa tedaviye erişimde yeni ayrımları ifade eden harita ve grafiklerle mi karşılaşacağız? Cevaplara dair bazı ipuçlarını yakalamak küresel ölçekte halk sağlığını önceleyecek tedavi koşullarının yakalamanın mümkünatını değerlendiren aşı çalışmalarının iktisadi analiziyle mümkün.
SALGIN VE SONRASI - BEKİR AĞIRDIR
COVID-19 salgınının üzerinde en çok düşünülen etkilerinden biri ortaya çıkan geleceğe dönük belirsizlikler. KONDA Genel Müdürü Bekir Ağırdır ile insanların, kent yaşamının ve İstanbul'un içinden geçmekte olduğu salgın sürecini ve olası geleceği konuştuk.
PANDEMİDE EKONOMİK KRİZ VE İSTANBUL - MUSTAFA SÖNMEZ
Yayınlanan istatistikler, salgınla mücadele eden İstanbul'daki ekonomik daralmanın ve kent sakinleri arasında artan yoksulluğun boyutlarını görebilmek için henüz sınırlı bir imkân sunuyor. İçinden geçtiğimiz dönemin kaydını tutmak ve bulanık resmi netleştirmek gerekiyor.

ÜCRETLİLER, İŞSİZLER VE HİZMET SEKTÖRÜ KENTİ İSTANBUL, İŞGÜCÜ PİYASASI SALGINA NASIL YAKALANDI? - AZİZ ÇELİK
2019 istatistikleri üzerinden salgın öncesi İstanbul'un ekonomik ve çalışma yaşamı kompozisyonunu ortaya sermek, şehrin çalışan kesimlerinin salgına hangi şartlar altında girdiğini, salgının zaten kötü durumda olan istihdam meselesini nasıl daha da adaletsiz hâle soktuğunu anlamamızı sağlıyor.

PANDEMİDE İSTANBUL'DA ÇALIŞANLARIN DENEYİMLERİ IŞIĞINDA SOSYAL POLİTİKAYI DÜŞÜNMEK - AYŞE BUĞRA, VOLKAN YILMAZ
Belli sektörlerin faaliyetlerini fiilen sürdüremez hale geldiği, işsizliğin arttığı ve özellikle güvencesiz işlerde çalışanların hane gelirinin iyice kısıldığı bu dönem, sosyal yardımın ne olduğu veya ne olması gerektiği üzerine herkesi daha çok düşünmeye zorluyor.

PANDEMİ VE ÖTESİNDE TÜRKİYE'DE KONUT HAKKI - CİHAN UZUNÇARŞILI BAYSAL
"Normal" zamanlardaki pek çok durum ve uygulama (zorla tahliyeler, kira koşulları, kamusal konut arzının niteliği vb.) konut hakkının yaygın bir biçimde ihlaline neden olmaktaydı. Bu durum pandemi ile beraber nasıl daha da kötüleşti ve buna karşı geliştirilebilecek politikalar neler?

PANDEMİDE ÇALIŞAN İSTANBUL'UN İŞÇİ VE HALK SAĞLIĞI - ASLI ODMAN
Salgının çalışma yaşamıyla ilişkisine bakıldığında, COVID-19'u yalnızca sağlık çalışanları için değil tüm çalışanlar için meslek hastalığı olarak düşünmemiz ve eylememiz gerektiği ortaya çıkıyor.

PANDEMİNİN YENİ KAMUSALI: EV VE KADINLAR - FEYZA AKINERDEM, NÜKHET SİRMAN
Üzerlerine yeni bir gündelik hayatı düzenleme görevi yıkılan kadınlar kamusal hayatın "özel alana sığması" ile beraber salgın karşısında en çok zorluk çeken kesimlerin başında geliyor. COVID-19 nedeniyle toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin nasıl tekrar üretildiğini ve pekiştirildiğini kadınların salgın boyunca baş etmek zorunda kaldıkları duygularını inceleyerek görmek mümkün.

COVID-19 SALGINI KARŞISINDA İSTANBUL'DA KÜLTÜREL HAYAT - ÖZLEM ECE, FAZİLET MISTIKOĞLU
Fiziksel mesafelenme ihtiyacı ve keskin önlemlerin en çok etkilediği kültür ve sanat sektörü imkânlar çerçevesinde işsiz kalanlarla dayanışmaya çalıştı. Çıkış, 2020 yaz aylarında gevşetilen önlemlerle etkinliklerin bir süre de olsa farklı yöntemlerle gerçekleştirilmesinde arandı.
DOĞA, İSTANBUL'UN NERESİNDE? İSTANBUL, DOĞANIN NERESİNDE? - EMRAH ÇORAMAN
İstanbul'a her bir köşesine bakarken kullandığımız gözlüğü değiştirebilirsek, doğanın uzakta bir yerde olmadığını, bizzat içinde yaşadığımız kentin de bir parçası olduğunu, kentteki yaşamı diğer canlılarla paylaştığımızı anlayabilir, buna göre bize düşen sorumlulukların farkına varabiliriz.
İSTANBUL'DA COVID-19 ETKİLERİ - İSTANBUL İSTATİSTİK OFİSİ
Bölgesel ve mahalle düzeyde verilerin kısıtlı olduğu ya da dolaylı bilgilerle yorum yapabildiğimiz koşullarda, çeşitli kurumlardan İstanbul'la ilgili veri süzerek hazırlanan bazı göstergelerin bir öngörü geliştirmemize katkı sağlayacağını umuyoruz.
SALGIN SÜRECİ VE GELECEKTE YAŞLILIK - 65+ YAŞLI HAKLARI DERNEĞİ
Savunuculuğunu yaptığı yaşlı kesimlerin toplumsal hayatın farklı alanlarına eşit ve adil katılımını sağlanmasını hedefleyen 65+ Yaşlı Hakları Derneği'den Dr. Gülüstü Salur ile kentteki yaş ayrımcılığını, COVID-19 süreci boyunca yaşlıların yaşadığı zorlukları ve yaşlıların durumuyla ilgili geleceğe yönelik öngörülerini konuştuk.
İSTANBUL'DA EĞİTİM-ÖĞRETİMİN YENİ NORMALİ - EĞİTİM REFORMU GİRİŞİMİ (ERG)
Türkiye'de eğitim konusunda yapısal reformlar için çalışmalar yürüten Eğitim Reformu Girişimi (ERG) Eğitim Gözlemevi Koordinatörü Burcu Meltem Arık Akyüz, İstanbul'da COVID-19 salgını etkisinde geçen 2020 eğitim öğretim tecrübesini anlatıyor.
SALGINDA DERİN YOKSULLUK - DERİN YOKSULLUK AĞI
Yoksulluğu sosyal dışlanma ve eşitsizlikler üzerinden tanımlayıp insan hakları meselesi olarak ele alan ve yoksul mahallelerde beslenme, sağlık, eğitim konularda çalışan Derin Yoksulluk Ağı'nın gönüllülerinden Hacer Foggo ile faaliyetlerini konuştuk.
OTOBÜS SEVDASI: İETT'DE 21 YIL
İETT'nin en eski personeli Selahattin Demirel'in işe giriş tarihi. Daha çocukken kendisi de İETT şoförü olan babasını izleyerek büyüyen Selahattin Bey, Levent'teki İETT Garajında 29P hattını tamamladıktan sonra otobüslere ve işine sevgisini anlattı.
YEREL DEMOKRASİNİN ÖNÜNDEKİ BÜYÜK ENGEL: "VESAYET" VİRÜSÜ" - RUŞEN KELEŞ
Yaşam alanlarımıza şekil veren merkezi ve yerel yönetimler arası yetki çekişmesinin çok uzun bir geçmişi var. Ülkemizin güncel siyasetinde sıkça duyduğumuz vesayetin bu çekişmede nasıl bir karşılığı olduğuna bakarak siyasetin gündelik manevralarına anlam verebiliriz.
BİR ÇILGIN PROJENİN ANATOMİSİ: KANAL İSTANBUL - GÜRKAN AKGÜN
Kanal İstanbul projesine yönelik merkezi yönetimin 2019 sonundan bu yana vurgusu arttıkça projeye muhalefet de daha görünür oluyor. Karşıt görüşler çeşitli mecralarda dillendirildi, ancak itirazların yaygınlaşması için derleyici ve özlü görsel ve yazılı malzemeye ihtiyacımız baki.
GALATAPORT: İSTANBUL'UN EN BÜYÜK KEŞKELERİNDEN BİR TANESİ - YAŞAR ADANALI
İstanbul için tasarlanan mega projeler arasında Galataport ilklerden biriydi. Bir yandan proje kapsamında ticari binalar yükselirken İstanbulluların kullanabileceği bir Tophane sahili için sürecin muhasebesini sürdürmemiz gerekiyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KENTLER: İSTANBUL ÖRNEĞİ - AYŞEN ERDİNÇLER
İklim krizinin sonuçlarını gündelik yaşamımızda çoktandır görüyoruz. Dünya ölçeğinde atılacak çok adım var ancak yerel yönetimler de sorumluluklardan azade değil. İBB de hem bu zorunluluğu hem de beklentileri karşılayacak azaltım ve uyum politikaları geliştirme çabasında.
ENDİŞELİ İSTANBULLULAR İKLİM MÜCADELESİNE HAZIR - BARAN ALP UNCU
İstanbul gibi kırılgan ve yüksek sera gazı salımına sahip bir metropolde gerekli iklim politikaları için toplumsal farkındalık önemli bir rol oynuyor. Türkiye'de İklim Değişikliği Algısı araştırması da İstanbulluların iklim krizininin yıkıcı etkilerinden dolayı endişe duyduğunu ortaya koyuyor.
İSTANBUL'UN KAYBOLMAYAN DERELERİ - HÜLYA DİNÇ
Kimi dünya kentleri, yeraltına hapsedilen derelerin önemini yeniden fark etti. Araştırmalar ekolojik denge ve afete direnç gibi nedenlerle derelerin yüzeye çıkmasının önemini gösteriyor. İstanbul'da hala varlığını koruyabilen 168 dere havzasına bu gözle bakmakta fayda var.
AÇIK VERİ YEREL YÖNETİMLER İÇİN YENİ BİR KATILIM ARACI MI?
İSTANBUL İSTATİSTİK OFİSİ
Açık veri gün geçtikçe daha fazla aşina olduğumuz bir kavram. Karar alma yöntemleri için hem yurttaşlar olarak bizlerin hem de hem de karar alıcıların önünde yeni ve uzun bir yol var. Yerel yönetimler kent sakinleri ve yetkililerin bu yola şekil vermesi için etkili bir mecra olabilir.
BİR KENT ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DENEYİMİ
ENSTİTÜ İSTANBUL
Kent meselelerine yeni sorularla yeni cevaplar arama gayesi daha odaklı çalışacak araştırma merkezleri ihtiyacını ortaya çıkardı. Peki belediyenin bünyesinde katılımcı bir kent araştırma merkezinin imkânları neler? Enstitü İstanbul da bu soruya yanıt üretmeye çalışıyor.
KATILIM SÜREÇLERİ VE KENTSEL PLANLAMA: METROPOLLERDE ESKİ YÖNTEMLERİN SONU
VİZYON 2050 OFİSİ
Her krizle daha da görünür olduğu gibi mevcut kalkınma modelleri, sorunlar karşısında çözümsüz kalabiliyor. Son yıllardaki dünya kentlerinin planlama pratiklerindeki dönüşümler, yeni yöntemlere dair önemli fikirler veriyor.
YEREL İHTİYAÇLARA KOORDİNELİ VE KATILIMCI ÇÖZÜM: İSTANBUL'DAKİ KAMUSAL MEKANLARI YENİDEN ELE ALMAK
KAMUSAL TASARIM OFİSİ
Kentlerde kamusal mekânların gerçekten "kamusal" olması için katılım araçlarının kullanılması gerekiyor. İstanbul'da hem kamusal nitelikli yerlerin hem de katılım araçlarının sayısının artması ihtiyacı kaçınılmaz olarak karşımızda. Bir yerden başlamak gerekiyor.
KENTİN SALGINLA MÜCADELE MERKEZİ: TEBHİRHANELER
İstanbul ne salgınlara yabancı ne de farklı ülkelerin salgınla mücadele yöntemlerini benimsemeye. 19. yüzyıl sonundaki kolera salgını Avrupa kentleri kadar İstanbul'un da altyapısını dönüştürmesine vesile olurken Tebhirhaneler mücadelenin merkez üssü oldular.
KENTSEL MÜŞTEREKLER VE YERELDEKİ POTANSİYELLERİ - DUYGU TOPRAK, HÜLYA ERTAŞ
Son yıllarda özellikle kent ve kır mücadelelerinde sıkça dillendirilen ve tartışılan müşterekler kavramı mercek altına alan Ortaklaşa: Bir Kenti Müşterekleştirmek araştırmasının yayını kamuoyuyla paylaşıldı.
SAYAÇ
Kentin çeşitli alanlarda değişimini takip etmek için dört aylık periyotlarda yayınlanan İPA İstanbul'un mütevazi sayacı dönmeye başladı.