^{#smrgKİTABEVİ} Kardelenler İrisler Orkideler Tıbbi ve Biyolojik Özellikleri CİLTLİ - 2023

Kardelenlerin biyolojik ve tıbbi özellikleri bilimsel çalışmalar esas alınarak değerlendirilmiştir. Bilindiği gibi karları yırtarak dondurucu Zemheri günlerinde, en zor koşullar atında çiçek açan kardelenler antik çağlardan beri Baharın başlangıcını ve hayatın uyanışını sembolize eder. Kardelenlerin içerdikleri aktif fitokimyasalların yaşlanmayı geciktirici, çocuk felcini iyileştirici, demansa karşı etkili olduğu özellikle Kafkaslarda yaşayan yerel halk tarafından antik çağlardan beri bilinmektedir. Bu gözlemsel çalışmalara dayanılarak 1950'lerde başlayan bilimsel çalışmalar sonucu kardelen (Galanthus) türlerinden çok sayıda nöronlar üzerinde etkili alkaloid türevi bileşen izole edilmiştir. Bu bileşenlerle günümüzde deneysel ve klinik çalışmalarda farklı amaçlar için çalışılmaktadır. Bu bileşenlerden biri olan galantamin günümüzde Alzheimer ve demans gibi nörolojik dejenerasyon sonucu oluşan hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.

Kitapta tıbbi özellikleri detaylı şekilde incelen bir diğer bitki iris türleri olup, bilindiği gibi geçmişten günümüze iris çiçekleri aşk, güzellik, doğurganlık, nezaket, hassasiyet ve çekiciliği sembolize etmek amacıyla kullanılmıştır, ancak tıbbi özellikleri yeterince bilinmemektedir. Bu nedenle kitapta irislerin tıbbi özellikleri bilimsel makaleler ışında incelenmiştir. Günümüzde Iris türlerinden elde edilen bir kısım ürünler kozmetik, eczacılık ve gıda endüstrisi dâhil olmak üzere birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. İris ekstraktları güçlü antioksidan, antikanser, antiinflamatuar, hepatoprotektif, nöroprotektif ve anti-mikrobiyal özelliklere sahiptirler.

Kitapta son olarak orkidelerin geleneksel ve modern tıpta kullanımları incelenerek orkidelerin tıbbi özellikleri ve diğer kullanım alanları kısaca özetlenmiştir. Buna Ophrys apifera, Ophrys muscifera, Ophrys fuciflora, Ophrys sphegodes, Orchis simia, Orchis mascula, Himantoglossum hircinum, Serapias vomeracea, Serapias lingua, Dactylorhiza majalis gibi Anadolu'da ve Avrupa genelinde yaygın olan orkide türlerinin yumrularının afrodizyak etkiye sahip olduğu hayvan deneyleriyle gösterilmiştir. Besin olarak ta büyük öneme sahip orkide rizomları gıda endüstrisinde dondurma, şekerleme, unlu mamullerde, alkollü içeceklerde kullanılmaktadır.

Bir kısım orkide türlerinin yumrularından üretilen salep geleneksel tıpta dişeti hastalıklarının, boğaz ağrılarının, ishalin, sindirim sorunlarının tedavisi amacıyla kullanılmaktadır. Vanilya türlerinden izole edilen, aromatik bir özelliğe sahip olan vanilinin gıda endüstrisinde tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır. Vanilin tıbbi olarak antioksidan, prooksidan, apoptoz önleyici, nöroprotektif, antimikrobiyal, anti-kanserojen, anti-mutajenik ve anti-klastojenik özelliklere sahiptir. Günümüzde bitkilerden izole edilen alkaloidler ve glikozitler ve diğer tedavi etkisi olduğu keşfedilen fitokimyasallar şifalı bitkilerin doğrudan kullanımının yerini almaya başlamışlardır.

Gelişen kimyasal, fizyolojik ve klinik çalışmalar sonucu çok sayıda şifalı bitki ve bunlardan elde edilen ilaçlar tedavi amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde bitkisel preparatların kullanımı gittikçe yaygınlaşmakta olup, tedavi amaçlı kullanımları ile ilgili bazı standartların getirilmesine çalışılmaktadır. Kitabın tüm araştırmacılara, biyologlara, eczacılara, bitkisel ürünlerle tedaviye ilgi duyan tüm okuyuculara faydalı olmasını diliyoruz.