Türkler “Kostantiniye”yi 1453'te fethettiler ve şehrin kuruluşuna ve o vakte kadar sembolik merkezi kabul edilen Ayasofya'ya ilişkin bir efsane geliştirdiler. Bu efsane, Bizans, Arap, hatta Helen yazılı metinlerindeki temalardan örülüydü. Araştırma literatürünün yıllardır tanıdığımız isimlerinden Stefanos Yerasimos, bu efsanenin imparatorluk tartışması ve ideolojisi ile ilişkisini araştırıyor. Osmanlı padişahları, Bizans baş şehrinin temel sembolü Ayasofya'yı yeniden değerlendirerek, hatta anlamlandırarak, Bizans imparatorlarının projelerini sürdürme zorunluluğunu mu hissetmişlerdi? Yoksa lanetli şehir Kostantiniye ebediyen yok mu edilmeliydi? Stefanos Yerasimos, efsanenin oluşumunu ve gelişme aşamalarını inceleyerek, metinleri tahlil ederek ve tarihi bağlamla çelişkilerini araştırarak, bu efsaneyi yeniden ayakları üstüne oturtuyor.
“Türkler yeni başşehirlerinin tarihini öğrenmeye çalışmak yerine, onu kendileri yaratmışlardır. Bu keşif, metnin imparatorluk düşü ncesine şiddetle karşı çıkan yapısıyla birleşince, edebi varsayımın, yani öykünün okuyucuyu eğlendirmek için uydurulduğu varsayımının terkedilmesi gerekiyor. Böylece yavaş yavaş Konstantiniye ve Ayasofya –ki şehrin göbeğidir– ile ilgili bu efsanenin imparatorluk tartışmasının en sağlam kanıtı olduğunu görmeye başlıyoruz. Kaldı ki, kısa bir süre sonra bu efsaneye, bu kez doğrudan doğruya Bizans geleneğine yaslanan bir ikinci efsane eklenecektir.”
STEFANOS YERASIMOS
YAZAR Stefanos Yerasimos Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye üzerine çok sayıda araştırma yapmış ve yayımlamış bir yazarolan Yerasimos özellikle üç ciltlik Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye (Gözlem Yayınları 1974-77) adlı geniş araştırması ve Ekim Devrimi'nden “Millî Mücadele”ye Türk-Sovyet İlişkileri (Gözlem Yayınları, 1979) kitabıyla tanınmıştır. Yerasimos 1980-85 arasında Paris'te François Maspero / La Découverte Yayınevi için, Doğu'yu ve özellikle Türkiye'yi gezmiş seyyahların metinlerini yayına hazırladı. Marco Polo, İbn Battuta, J. B. Tavernier, J Thévenot, J. P. de Tournefort ve J. Nicolas de Nicolay'ın yazılarından oluşan 12 ciltlik bir eser ortaya çıktı. 1989'da CNRS Yayınları'ndan Nicolas de Nicolay'ın seyahatnamesini yayımladı. 14., 15. ve 16. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda gezen seyyahları kapsayan bir çalışması da 1991'de Fransızca olarak Türk Tarih Kurumu'nca yayımlandı (Les voyageurs dans l'Empire Ottoman). 2005 yılında aramızdan ayrılan Yerasimos'un, İletişim Yayınları'ndan çıkan Milliyetler ve Sınırlar (1994) ve Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri (1993) adlı kitaplarının yanı sıra, jeopolitik ve şehirler tarihi başta olmak üzere çeşitli konularda yayımlanmış yüz kadar makalesi vardır.
