^{#smrgKİTABEVİ} Künhü'l-Ahbar Dördüncü Rükn Osmanlı Tarihi Cilt : 2 - İndeks - 2019

Âlî Mustafa Efendi, 1541-1600
Künhü'l-Ahbâr / Gelibolulu Mustafa Âlî ; hazırlayan Ali Çavuşoğlu.
Ankara : Türk Tarih Kurumu, 2019.
x, 1171 s. ; 24 cm. Türk Tarih Kurumu yayınları;
I. Dizi-Sayı: 3b
ISBN 978 - 975 - 17 - 4310 - 7
1. Türkiye Tarih _ 1299-1596. 2. Osmanlı İmparatorluğu _ Tarih
1299-1596. 3. Devlet adamları, Osmanlı, Biyografiler. 4. Osmanlı bilginleri, Biyografiler. 5. Şairler, Osmanlı

İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ
Dibaçe-i Künhü'l-Ahbâr
Der-sebeb-i te'lîf-i kitâb
Der-beyân-ı asl-ı asîl
Netîce-i tafsîl ez-asîl ü gayr-i nesîl
Der-beyân-ı dekâyık-ı ilm-i kıyâfe
Zâbıta-i mühimme-i müfîde râbıta-i mütehattime-i pesendîde
Cedd-i Osmân olan Ertugrul-ı zî-şân Selçukiyân ile şân buldugı ve Sultân Alâaddin zamanında muazzez ü mükerrem kılındugıdur
Rivâyet-i diger ve mülûk-i dâdger
Ertugrul Gâzî Mushaf-ı Şerîfi teşrîf itdigi ve ol mukâbelede mertebeye nâil oldugıdur
Vâkı'a-i nâfi'a-i uhrâ
Osmân Gazî'nün taht-ı saltanata cülûsı ve mertebe-i ta'yîn-i hutbe ve sikke-i bülend-rütbe mezâyâsıyla iştihâr-ı me'nûsı
Hilyeleri ve evlâdları beyânındadur
Tafsîl-i gazavât-ı kabl-i vusûli'r-râyât
İcmâl-i fütûhât-ı Sultân Osmân ve gazavât-ı mütenevvi'a
Osmân Gâzî asrında zuhûr iden ulemâ ve meşâyih menâkıblarıdur
İkinci, Şehriyâr-i cihân Sultân Orhan serîr-i saltanata cülûsları beyân olunur
İcmâl-i fütûhât-ı ân şehriyâr-i dâr-ı dârât
Tafsîl-i ahvâl-i Süleymân Paşâ bin Orhan Gâzî
Faslun fî-vüzerâihimâ ve ümerâihimâ bi'l-hulûsi ve'l-vidâd
Fasl Sultân Orhan zamânında olan ulemâ ve meşâyih beyân olunur

VI İÇİNDEKİLER
Saltanat-ı Pâdişâh-ı sâlis Sultân Murâd Bin Sultân Orhan Bin Osmân Gâzî
Hilyeleri ve evlâdları ve icmâl-i fütûhâtları
Ve emme'l-havâdîsu fi zamânihi
Ve emme'l-hayrâtü'l-mütenevvi'a
Vüzerâ-yi İzâmları
Ve emme'l-ulemâ ve'l-meşâyih fî-asrihi
Menâkıb-i Sultân Yıldırım Bayezid Han Bin Sultân Murâd
İcmâl-i fütûhât-ı bâhireleri
Ve mine'l-havâdisi fî-zamanihi
Der-zuhûr-ı bazı hâlât pîşîn-i ez-vusûl-i Timur ve vukû'-i bazı ahvâl
Vâkı'a-i hâ'ile-i Timur Han ve hâdise-i müşkile-i Rûmiyân
Mektûb-ı Timur ile'l-meliki'l-magrûr
Der-zikr-i cem'iyyet-i Yıldırım Bâyezîd Han bâ-Timur-ı Gürkân
Timur Han'un fütûhâtı
Ziyâfet-i Timur Han be-cenâb-i Bayezîd Han Feth-i Kala-i İzmir Yıldırım Bâyezîd'ün Sû-i hâli ve dâr-ı bekâya intikâli
İmâmân-ı fesâd olan Kara Yûsuf-ı Türkman ve Celâyirî Ahmed
Sultân ahvâli
Ahvâl-i şehzâdegân ba'd ez-reften-i Timur Han ve saltanat-ı Süleymân Han
Ammâ hayrâtü'l-mütenevvi'a ve hasenâtü'l-müteferrika
Faslun fî-vüzerâi'l-izâm ve ümerâi'l-kirâm
Ve mine'l-ulemâ ve'l-meşâyih fî-asrihi
Ve mine'l-hükemâ ve'ş-şu'arâ fî-zamânihi
Saltanat-ı Süleymân Şâh Bin Bâyezîd Han
Sultân Mûsâ'nun nusreti ve Süleymân Şâh'un hezîmeti
Ve emme'l-meşâyih fî-asrihi

İÇİNDEKİLER VII
Cülûs-ı Sultân Mûsâ
Ve emme'l-havâdîsu fî-zamânihi
Ve min hayrâtihi'l-celîle
Ve mine'l-ulemâ fî-asrihi
Menâkıb-ı saltanat-ı Sultân Muhammed Han Bin Yıldırım Bâyezîd Han
Ve mine'l-havâdisi fî-zamânihi
Vak'a-i sâmine 'aşere ikinci def'a taht-ı saltanata cülûsı husûsıdur
Vak'a-i sâlis ü 'ışrîn Muhammed Han Sultân Mûsâ fitnesin bertaraf idüp bunlar mansûr anlar makhûr olup gitdügidür
Vak'a-i râbi' u 'ışrîn Sultân-ı zî-şânun üçünci def'a cülûsı beyân olınur
Ve ammâ keyfiyyetü vefâtihî ve min hasenâtihî fî-hâli hayâtihi
Ve emme'l-makbûlü fî-vüzerâihi'l-'âmilîn
Ve emme'l-ulemâ ve'l-meşâyih fî-asrihi
Zikr-i saltanat-ı Sultân Murâd Bin Ebu'n-Nasr Muhammed Han
Fütûhât-ı Şerîfeleri
Ve mine'l-havâdîsu fî-asrihi
Sultân Murâd'un Ma'nisa'ya gitdügi ve Saltanatı
Sultân Muhammed'e teslîm itdigi
Hâdise-i uhrâ pâdişâh-ı memâlik-küşânun Arnavud vilâyetine akın itdügi
Bir nâdire-i acîbe dahi sâlâr-ı asrun vefâtına müteallik olan hikâyet-i acîbedür
Ammâ hayrât u hasenâtı
Emme'l-vüzerâ ve'l-ulemâ ve'l-meşâyih fî-asrihi
Zikr-i saltanat-ı Ebu'l-feth Sultân Muhammed Han
İcmâl-i fütûhât-ı külliyyeleri
Ve emme'l-havâdîsu fî-asrihi
Beşinci vâkı'a-i külliyye feth-i Kostantiniyye'dür
Fasl Kostantiniyye'nün kadîmî bünyâdı ve üç def'a imâret-i harâb-âbâdı

VIII İÇİNDEKİLER
Fasl fî-ta'mîri'l-evveli hazret-i Süleymân
Rivâyet-i uhrâ der-binâi Ayasofya
Kala-i Kostantiniyye'nün Sultân Muhammed Han fethine gelince dokuz kere muhasarası
Fasl-ı diger tafsîl-i binâ-i Kostantiniyye
Fasl-ı diger ber-vech-i icmâl
Ta'mîr-i câmi' ü türbe-i Ebî Eyyûb-i Ensârî
Zikr-i Kânûn-ı cülûs-ı ulemâ vü kuzât u müderrisîn
Der-tafsîl-i a'yân-ı devlet-i Âl-i Osmân ve erkân-ı şâhân-ı zî-şân
Ebu'l-feth Sultân Muhammed'ün vefâtı
Ammâ el-vüzerâ ve'l-ulemâ ve'l-etıbbâ ve'l-meşâyih ve'ş-şu'arâ fî-asrihi
Menâkıb-ı Ebu'l-cihâd-ı zî-şân Sultân Bâyezîd Han Bin Ebu'l-feth
Sultân Muhammed Han
İcmâl-i fütûhâtları
Ve emme'l-havâdîsu fî-zamânihi
Hikâyet-i Garâyib-encâm der-zuhûr-ı Hızır Nebî aleyhisselâm
Vâkı'a-i uzmâ ve hâdise-i kübrâ
Ve min-hayrâtihi'ş-şerîfe
Fî-vüzerâ Sultân Bâyezîd Han Bin Muhammed Han
Ve emme'l-ulemâi fî-asrihi
Ve emme'l-meşâyih ve'ş-şu'arâ
Fasl der-saltanat-ı Sultân Selîm Bin Bâyezîd Han, Fâtih-i Mısr
İcmâl-i fütûhât-ı cemîleleri
Ve emme'l-havâdîsi fî-asrihi
Ammâ meberrât ve hayrâtı ve keyfiyyet-i vefâtı
Faslun fî-vüzerâi ve'l-ümerâ'
Emme'l-ulemâ ve'l-meşâyih ve'l-hükemâ ve'ş-şu'arâ fî-asrihi
Der-saltanat-ı Sultân Süleymân Gâzî Bin Selîm Han-ı

İÇİNDEKİLER IX
nâmdâr li-müellifihi Kânûnî
Ammâ fütûhât-ı cemîleleri Ve emme'l-havâdîsu fî-zamânihi
Bâyezîd Han'un Acem Şahına firârı ve yollarda bazı begler ile ceng-i bî-kârı
Elli altıncı hâdise Cezîre-i Malta fethine leşker-i zafer-peyker gönderildigidür
Hayrât u hasenât-ı Gâzî Sultân Süleymân Han Merhûm Gazînün vüzerâ ve ümerâsı
Emme'l-ulemâ ve'l-hükemâ ve'l-meşâyih ve'ş-şu'arâ fî-asr-i Sultân Süleymân Han
Faslun fî-ehli'r-Remy mine'l-guzâti'l-meşhûrîn bi-vilâyeti'r-Rûm min zamâni ebi'l-feth Sultân Muhammed Bin Murâd Han ilâ saltanat-ı Sultân Süleymân Bin Selîm Han
Der-zikr-i üstâdân-ı selef ve tîr-endâzân-ı sâhib-nişân-ı hedef
Menâzil ki dârü'l-milk-i İstanbul meydânında mukârin-i seng-i menzîldür
Der-saltanat-ı Selîm Şâh Bin Sultân Süleymân Han
İcmâl-i fütûhâtları
Emme'l-havâdisü fî-asrihi
Tafsîl-i fütûhât-ı milk-i Yemen
Teznîb-i garîb ve hikâyât-ı acîb
Fî-vüzerâ Sultân Selîm Han
Emme'l-ulemâ ve'l-meşâyih ve'ş-şu'arâ fî-asrihi
Faslun saltanat-ı Murâd Han Bin Sultân Selîm Bin Süleymân Han
Bu mahal erkân-ı devletün dört rüknü tafsîlde ya'nî ki ikisi taşradan ve ikisi içerden olan çâr-ı büzürkvârun birbirlerine nisbet tafsîlindedür
İcmâl-i fütûhât-ı Sultânî

X İÇİNDEKİLER
Beyân-ı kaht u galâ
Ve emme'l-ihtilâl ve'l-havâdîs
Faslun babü'l-ebvâb ne makûle mevzî-i müstetâb oldugı nikât beyânındadur
Der-zuhûr-ı âteş-i semâvî
Vâkı'a-i erba'a ve ışrîn Şehzâde Sultân Muhammed Han
Ma'nisa Sancagına teveccühleridür
Ve mine'l-havâdîsi'l-garîbe der-zamân-ı Sultân Muhammed Han
Cülûs-ı Sultân Muhammed Han Bin Murâd Han
Cülûs-ı Sultânîde kânûn-ı lutf mûcebince erkân-ı devlet in'âm-ı Hakânîden behremend olduklarıdur
Ferhâd Paşa Bagdad fitnesi def'ine serdâr oldugı ve ba'dehu bazı havâdîs fî-asrihi
Der-beyân-ı hâl-i vezîr-i kebîr İbrâhim Paşa ve ilâ ahirihî
Temmete'l-Kitâb bi-'avni'llâhi'l-Meliki'l-Vehhâb

ÖN SÖZ
Bu kitap Türk Tarih Kurumu'nun yayınlamış olduğu Künhü'l-Ahbâr tıpkıbasımının hafifletilmiş çevriyazı metnidir. 2. cilt olarak yayınlanan Künhü'l-Ahbâr İndeksi'nin bu çalışmada da kolaylıkla kullanılabilmesi amacıyla çevriyazı metni, Türk Tarih Kurumu Künhü'l-Ahbâr tıpkıbasımı varaklarındaki satır sayıları ile denk gelecek şekilde hazırlanmış, varak numaraları her sayfanın ilk satırının başında ayraç içerisinde gösterilmiştir. Böylece eseri, tıpkıbasım yapraklarının a/b yüzlerine birebir karşılık gelecek şekilde okumak mümkün olacaktır. İçindekiler kısmı da varak numaraları esas alınarak gösterilmiştir. Çevri metin sayfaları yazma nüshada olduğu gibi tek sütun halinde düzenlenmiş, yalnızca manzume nakillerinde satır başı yapılmıştır.

Eserin aslıyla uyum sağlamak, takibi ve kullanımı kolaylaştırmak amacıyla, konu ve başlıkların satır başıyla gösterilmesi yerine kırmızı mürekkeple yazılmış olması geleneği, ayrıca müellifin yer yer kullandığı bazı ibarelerin kırmızıyla gösterilmesi tercihi burada siyah puntolarla göstermek şeklinde sürdürülmüştür. Tıpkıbasımın çevri metnini vermek amaçlandığından nüsha farklarının gösterilmesi yoluna gidilmediği gibi eserdeki kusurlar da yansıtılmıştır. Örneğin; nüshada varak 40b'den 44a'ya geçilmekte fakat metinde bir eksiklik bulunmamaktadır.

Yine 62 ve 506 numaralı varaklar mükerrer olmamakla birlikte 62 ve 506 sayıları sayfalar numaralandırılırken mükerrer kullanılmıştır. Bu varaklar gerek çevri metinde gerekse İndeks'te 1/62, 2/62 ve 1/506, 2/506 şeklinde gösterilmiştir. Nüsha karşılaştırmalarıyla kısmen ortaya konabilecek imla kusuru olduğu tahmin edilebilen eksikliklerin giderilmesi yoluna da gidilmemiştir. Ancak kesin olarak müstensih kusuru olduğu tespit edilebilen yerlerde bu eksiklik "muhace(me)de" örneğinde olduğu gibi kelime üzerinde ve ayraç içerisinde gösterilmiştir. Doğru okunulmadığı düşünülen ve müstehcen ifadeler kullanılan birkaç yerde nokta ve soru işaretleri kullanılmıştır.

Bu çalışmada nüshanın okunması sırasında, bilhassa müellifin naklettiği Arapça mektupların çeviri metinlerinin oluşturulmasında, Prof. Dr. Ahmet Uğur, Dr. Ahmet Gül, Dr. Mustafa Çuhadar, Yrd. Doç. Dr. Faris Çerçi ve İ. Hakkı Çuhadar'ın Erciyes Üniversitesi tarafından yayınlanan tez çalışmalarından da yararlanılmıştır. Gelibolulu Âlî'nin eserde kullandığı Arapça, Farsça ifadelerin, ayetlerin anlamının verilmesi yoluna gidilmemiş, okunuşları verilmiştir.

Araştırmacılar metinde eksiklik olduğunu düşündükleri yerlerde yukarıda isimleri anılan bilim insanları tarafından, Raşit Efendi Kütüphanesi nüshası esas alınarak hazırlanan tenkitli çalışmalara müracaat edebilirler. Hazırlanması hayli emek ve zaman gerektiren bu hacimli çalışmada birtakım hataların, ihmallerin, yanlış okumaların olması mümkündür. Dikkatli nazarlardan bağışlama ümit olunur. Tıpkıbasım ve İndeksle birlikte kullanılabilecek bu çevriyazıyla, Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Osmanlı Tarihi araştırmalarında en ehemmiyetli kaynaklardan biri olan Künhü'l-Ahbâr'ının daha geniş çevrelerce, bilhassa öğrenciler tarafından etkin kullanılabilmesi mümkün olacaktır.

Bu amacı gerçekleştiren Türk Tarih Kurumu'na, okuma sırasında çalışmalarından istifade edilen yukarıda adları anılan bilim insanlarına ve eserin yayınlanmasında emeği geçen herkese şükran duygularımı arz ederim. Özellikle, hazırladıkları tenkitli metnin Erciyes Üniversitesi tarafından 2006 yılında tekrar yayınlanmasında büyük çaba sarf eden, gerek Künhü'l-Ahbar İndeksi'nin gerekse bu çalışmanın hazırlanması yolunda teşviklerde bulunan ve 2013 yılında ebedi aleme intikal eden merhum Prof. Dr. Ahmet Uğur'a Allah'tan rahmet niyaz eder ve bu çalışmayı genellikle evde sürdürdüğüm çalışmalarımda her türlü yardımı gördüğüm sevgili eşim Fatma Çavuşoğlu'na, çocuklarım Taha ve Yasin'e ithaf ederim. - Prof. Dr. Ali ÇAVUŞOĞLU