^#smrgSAHAF Lehistan' dan Gelen Şehit: Mustafa Celaleddin Paşa / Konstanty Borzecki - 1987

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Kemâl Atatürk'ün Anıtkabir'deki en değerli özel eşyalarından biri mütevazi fakat anlamı çok büyük olan 1372 katalog numaralı "Les Turcs Anciens et Modernes" adını taşıyan kitaptır. Atatürk'e ait çeşitli kalemlerle yazılan kenar notlarından ve çizgilerinden Atatürk'ün bu eseri defalarca okumuş olduğu görülmektedir. Türkiye'de 27 yıl yaşamış olan Polonyalı Konstanty Borzecki (Konstanti Bojenski okunur.} "Les Turcs anciens et modernes" adlı kitabın yazarıdır. Konstanty Borzecki Türk tarihinde Mustafa Celaleddin Paşa ismiyle yer almıştır. 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda yaşamış olan Polonyalıların en esrarengiz siması idi. Ressam ve gazetecidir. Türkçülük akımına önayak olmuştur. Aynca iyi bir asker olup çeşitli savaşlara katılmıştır. Bu savaşlar esnasında binmiş olduğu atlardan üçü vuruldu, kendisi beş defa yaralandı ve altıncısında 10 Ekim 1876 yılında Karadağlılarla yapmış olduğu mücadelede şehit oldu. Atatürk, Mustafa Celaleddin Paşa hakkında kısa ve öz olarak şöyle demiştir: "Altından anıtı yapılacak bu Polonyalı büyük bir insandı." Mustafa Celaleddin Paşa'nın evlatlarının da Türk tarihinde önemli yerleri vardı. Lehistan'dan gelen şehit aynı zamanda diplomat Enver Paşa'nın (1057-1929) babası, ressam Celile Hanım'ın (1679-1957) ve diplomat Mustafa Celaleddin'in (1060-1919) dedesi, Nazım Hikmet'in (1902-1963) ve Oktay Rıfat'ın (1914-) büyükdedesi idi.

Mustafa Celaleddin Paşa'nın yaşamı üstüne araştırma ve incelemeler yapılmasına neden olan etkenlerden biri 1982 yılında, İstanbul'da yayınlanan Mehmet Anafarta ile Mehmet Kavala'nın "Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan (Polonya) Arasındaki Münasebetler ile İlgili Belgeler" olmuştur. Bu kitabın önsözünde, Mustafa Kemal'in "Les Turcs Anciens et Modernes" adlı kitabı okuduğu belirtilmekte ve bu kitabın Atatürk'ü çok etkilediği söylenmektedir. Bu kitabımın yayını İse, bir rastlantı sonucu olmayıp, Sayın Mehmet Kavala'nın eserlerinin bir devamı olup eşi Sayın Necla Kavala'nın yardımlan ile gerçekleşmiştir. Bu yüzden kendisine teşekkürü borç bilirim. 1966 yılında Türkiye'de yayınlanan "Polonya Türkiye İlişkileri" adlı ve Boguslawa Chochlinska-Mustafa Turhan tarafından Türkçeye çevrilen kitabımın "Tarih Boyunca" başlıklı bölümünden yararlandım, Geri kalan bölümlerinin bazılarını yukarıda adlarını verdiğim dostlarımdan başka Osman Aydın Tolan'ın ve Oben Güney'in yardımlarıyla çevirdim. Bu kitabın yayınlanması sanırım, bana yardımı dokunanları da mutlu etmiştir. -Jerzy S. Latka, İstanbul, 5 Eylül 1986 (Sunuştan)