^#smrgDERGİ Matematik Dünyası 30. Yıl Özel Sayısı - Sayı: 115 Yıl: 30 2023

Bu başarının en önemli mimarı 30 yıldır dergimizi okuyan, bulduğu yerde eski sayılarımızı satın alan, sevdiklerine tavsiye eden, eleştiren, problemleri çözen siz sadık okuyucularımızsınız. Sizler kadar önemli olmakla birlikte, ikinci sırada, hiçbir karşılık beklemeden, en zor konuları bile açıklıkla anlatmak için çaba sar feden ve bunu en güzel şekilde yapmayı başaran beş yüzden fazla yazarımız var. Tabii tüm bunları mümkün kılan, derginin bütünlüğünü sağlayan editörlerimiz, yayın kurullarımız ve hakemlerimiz ve tüm editörler içinde çok özel bir yeri olan Ali Nesin bulunuyor. İçerik hazır olduğunda dergiyi fiziksel olarak var eden, basılması ve dağıtılmasında emeği geçen destek ekiplerimiz; üniversitelerde ve liselerde tanıtım yapan, teknik konularda destek sağlayan gönüllülerimiz ve perde arkasında kalan nice isimler... Herkese tek tek teşekkür ederiz.

Yaşanan tüm zorluklara rağmen elde edilen bu büyük başarı gelecek için bir ilham kaynağıdır! Tosun Terzioğlu'nun 1991'deki öngörüsüyle başlayan, kurucu editörlerimizin yoğun çabalarıyla temelleri atılan ve Ali Nesin tarafından bugünkü rotasına oturtulan dergimiz, ilk günkü heyecanını sürdürüyor!

Matematik Dünyası'nın 1991-2018 arasını kapsayan detaylı bir tarihçesini Ali Törün'ün bakışıyla web sayfamızda bulabilirsiniz. Mutlaka okuyun! Okuduysanız bile tekrar okuyun! Harcanan emeği hissedecek, dergimizin kaçınılmaz başarısını göreceksiniz. Her ne kadar çok yakın tarih olsa da dergimizin 2018 sonrasındaki yayın hayatını özetlemek istiyorum. 2017 yılında baş editörlük görevini kabul eden Alp Eden geniş bir konuk editörler grubuyla birlikte çalıştı. İki sayı çıkarma sözüyle yola çıkan ekip, bir önceki editörler grubunun 2018 yılında yayımladığı son sayının ardından 2019 yılında ilk sayılarını, 2020 yılındaysa ikinci sayılarını çıkardı. İkinci sayı iki sayının bir arada bulunduğu tam 222 sayfalık eşsiz bir MD sayısıydı.

2020 yılı sonlarında görevini tamamlayan Alp Eden ve ekibinin yerine görevi devraldım. Böylesi uzun süreli ve popüler bir dergi olması sebebiyle bir çoğumuz Matematik Dünyası ile büyüdük diyebiliriz. Lisans yıllarımdan bu yana uzun süredir okuyucusu olduğum MD'nin editörü olmak benim için çok heyecan verici.

30'uncu yılın ilk sayısının aradan geçen yılları yâd eden özel bir sayı olmasını istedik. Bir çok öneri arasından, Alp Eden'in kapak konusu olarak "Editörlerin seçtikleri" yazıları tekrar yayımlama fikri öne çıktı ve kabul gördü. Bu öneriye seçimleriyle destek olan editörlerimiz Albert Erkip, Halil İbrahim Karakaş, Ünal Ufuktepe, Ali Nesin, Alp Bassa - Ayhan Günaydın ve konuk editörler ekibi adına Alp Eden'e teşekkür ederiz. Ayrıca Şafak Alpay da yeni bir yazıyla bu sayımızda yer alıyor. Şunu hatırlatmadan geçmeyelim: Bu seçimlerin o yıllara ait en güzel yazılar olduğunu iddia etmiyoruz. Sadece editörlerimizde güzel hatıralar canlandırdığını umduğumuz ve sizlerin (tekrar) okumaktan zevk alacağınız yazılara yer veriyoruz! Her ne kadar yeniden basılsalar da seçkideki yazıların güncel değerlerini koruduğunu düşünüyoruz, matematiğin bir güzelliği de böyle zamana koşullu olmayan değeri ve güzelliği olsa gerek.

İlk editörümüz Cemal Koç'u 2010'da kaybettik. Onun seçiminin ne olacağını bilmiyoruz, ama onu ve mücadele dolu hayatını, hem en yakın arkadaşlarından hem de ilk yayın kurulumuzun üyelerinden Timur Karaçay'ın kalemiyle anıyoruz. Matematik Dünyası'nda özel bir yere sahip, ilk yıllarda dergiye damgasını vurmuş olan Hüseyin Demir'iyse dergi için özel başka bir ismin, Cem Tezer'in yazısıyla anıyoruz. Bu vesileyle, Hüseyin Demir'in Türkiye'deki geometri ortamına katkılarını bir kez daha hatırlatmak istedik.

Bu iki yazının birlikte okunmasını özellikle önemli görüyoruz. Hem Hüseyin Demir'in hem de Cemal Koç'un yaşadıkları bir çoğumuzun hayatıyla benzerlikler içeriyor. Kaçımız küçükken yakalandığı zor bir hastalıktan kıl payı kurtuldu? Kaçımız kurtulamadı? Kaçımız ulaşım zorluklarıyla köylerimize mahkûm kaldık, kaçımız bir şansla bu zorlukları aştık? Kaçımız başkalarının önceliklerine kurban gittik? Daha büyük bir amaç için kendimizden vazgeçtik? Kaçımız matematiğin güvenli sularına saklanıp çevresini görmezden geldi? Bize dokunmayan yılanlar binleri bulmadı mı? Gerçekten hiç mi dokunmadı? Matematikçiler olarak tarihten ders almayı iyi bilsek de insan olarak genele tabiyiz! Hülya Şenkon hocamızın tekrar yayımladığımız yazısından öğrendiğimiz gibi, bazı zorluklar bizim coğrafyamızla sınırlı değil(miş).

Editörlerimizin seçkilerini kısaca tanıtalım. İkinci editörümüz Albert Erkip bize derginin ilk yıllarının en popüler yazılarından birini anımsatıyor. Şimdi Koç Üniversitesi'nde matematik profesörü olan Emre Alkan'ın henüz Boğaziçi Üniversitesi'nde lisans öğrencisiyken ortaya attığı bir eşitsizlik üzerine yazılan yazılar tekrar gün ışığına çıkıyor! Emre Alkan'ın yazıları ise web sayfamızda!

Sonraki editörümüz Şafak Alpay eski bir yazı seçmek yerine uzun zamandır anlatmak istediği "Fonksiyonel Analizin Kısa Tarihi" ile karşımıza çıkıyor.

Sağlam temelleri ODTÜ'de atılan dergimiz, 1997'deki bir yıllık aradan sonra, 1998 yılında Akdeniz Üniversitesi'ne transfer oldu. Daha sonraysa 2003'e kadar İYTE'de yayın hayatına devam etti. Bu dönemin ilk editörü Halil İbrahim Karakaş, Cahit Arf'ın 1974'te yaptığı, ama hiç eskimeyen ödül konuşmasını ve MD'ye çok emek vermiş Fikri Gökdal'ın Ptolemy Teoremi yazılarını dikkatimize sunuyor. Ünal Ufuktepe ise Refail Alizade ve arkadaşlarının nükteli anlatımıyla bizleri gülümseten Ekmeküstü Margarin Teoremi yazısını gündeme getiriyor.

2003 yılında Ali Nesin'in editörlüğü devralmasıyla birlikte MD'nin altın çağı başladı. İlk olarak, yılda 5 kere 32 sayfa yayımlanan dergiyi yılda 4 kere 112 sayfaya çıkaran Ali Hoca 11 yıl boyunca üstün bir çabayla bu sıklığı korumayı başardı. Kapak konularıyla temel matematik konularını herkesin rahatlıkla anlayabileceği bir dille aktardı. Yüksek matematik içerikli bir dergiyi raflarda satılan bir dergiye dönüştürdü. Bu dönemde yüzlerce yazı da kaleme alan Ali Hoca açık ara en çok yazı yazan yazarımız oldu. Yanlış saymadıysak, kendi adıyla yazdığı 498 yazının yanı sıra, 61 değişik mahlasla kaleme aldığı 96 yazıyla birlikte toplamda 594 yazıya ulaşmıştır. Bu sayı 30 yıldır yayımlanan tüm yazıların yaklaşık yüzde 21'idir! Satış rakamları onbinleri bulan dergimizin çok sayıda matematikçinin yetişmesinde katkısı olduğu aşikârdır. Ali Hocamızın önünde saygıyla eğiliyoruz. Bu sayımızda yayımlanmak üzere, editörlüğünün ilk yıllarında yazdığı giriş yazılarından ilhamla kaleme aldığı "Matematiğe Felsefi Giriş" yazısını bizlerle paylaşıyor.

2014 yılında editörlük görevi, o zamanlar Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nde bulunan, Ayhan Günaydın liderliğindeki editör grubuna devredildi. 2019'a kadar 9 sayı çıkaran yeni ekipten Alp Bassa ve Ayhan Günaydın bizim için Özer Öztürk ve Mustafa Topkara'nın hazırladığı ve üç yazıdan olaşan "Esnek Yüzeyler" yazı dizisini seçtiler.

MD, 2019-2021 yılları arasında Alp Eden'in baş editörlüğünde geniş bir konuk editörler grubu tarafından idare edildi. Bu dönemde birisi ikili sayı olmak üzere 2 sayı çıktı. Alp hocanın bu dönemden seçimleri İzzet Coşkun'un Fields Ödülü alan Caucher Birkar'ı tanıttığı yazısıyla Özlem Salehi Köken'in kuantum hesaplama yazısı oldu.

136 sayfalık özel sayımız sadece editör seçimlerinden ibaret değil! Yukarıda adı geçen yazıların yanında yeni yazılarımız da var! Yeni yazıları tanıtmadan önce formatımızda bu sayıya özel küçük bir değişiklik yaptık. Editörlerin seçtiği ve tekrar yayımlamakta olduğumuz tüm yazıların ilk sayfalarını özel bir çerçeveyle sunuyoruz. Her şeyin nasıl başladığını hatırlamak için, değerli hocamız Tosun Terzioğlu'nun 1991 yılındaki ilk sayımız için kaleme aldığı ve başlığı bir klasik olan kısa sunuşunu paylaşıyoruz.

Ali Nesin'in MD efsanesi olduğu su götürmez bir gerçektir. Anılarla harmanlanmış hikâyesini kendi kaleminden sayfalarımıza aktarıyoruz. Başarısının tesadüf olmadığını ve benzer bir başarıya ulaşmak için ne kadar çok çalışmamız gerektiğini bir kere daha çok net görüyoruz.

Ali hocanın döneminin en sevilen köşelerinden biri kuşkusuz "Okurlardan..." köşesiydi. En sevdiklerimizden bir seçki yapmaktan kendimizi alamadık. Son yorumu yorumsuz bırakıyoruz! Ayrıca unutulmaz karikatürlerden bir seçki de sayfa sonlarımızı dolduruyor.

MD'nin aldığı en önemli eleştirilerden biri hep aynı yazarların yazdığı yönündeyken MD editörlerinin en büyük şikâyeti de yazısı kabul edilmeyenlerin, büyük oranda, bizlere küstüğü yönünde. İkinci durum için söyleyecek sözümüz yok, ama yazar kadromuzu yayınlamak suretiyle ilk iddiayı önemli ölçüde çürütüyoruz! 509 farklı yazarımızın isimleri, yazdıkları yazı sayılarıyla birlikte listemizde. Adını atladığımız, yanlış yazdığımız, eksik saydığımız varsa affola. Bunun yanında her sayıda aramıza katılan yeni MD yazarı sayısını gösteren grafiği de sayfa sonu avınıza dahil edebilirsiniz!

Adam Dan Dick, Mesut Bahtiyar, Mete Lick, Oya Böler, Oya Doğrar, Hayati Önem, Gezi Çapulcugil...

Tüm bu isimler ve daha fazlası tek bir kişiyi işaret ediyor! Ali Hoca'nın onaylı mahlas listesini de dergimizde bulabilirsiniz.

30 yılda en çok yer bulan konulardan birisi Fibonacci dizileri. Konu hakkındaki en güzel yazılardan biri, bizce, Asuman Güven Aksoy'un 1995 yılındaki yazısı. Terimlerini sade bir dille tanımlayan Asuman Hocamız hem matematikte hem doğada karşımıza çıkan Fibonacci'lerden söz ediyor. Sonsuz olan bazı şeylerin kısaca sonunu getirebileceğimizi görüyoruz. Dizi inceleme çılgınlığına yol açan ve yüzlerce gencimizi amaçsız çalıştıran Fibonacci genellemelerinin bitmesi ümidiyle tekrar yayımlıyoruz! Boşa kürek çekmeyi bırakalım!

Matematik Olimpiyatları vazgeçilmezlerimizden, olimpiyat konusundaki yazılar içinse İlham Aliyev'i tek geçeriz. İlham Hoca harmonik seriler üzerine eski bir yazısını Ayhan Dil'le birlikte bizim için gözden geçirdi. Tekrar okumamız için özel sayımızda yerini aldı.

Şimdi gelelim yeni yazılara. Sadece kendimizi tekrar etmek istemedik! Hem okurumuz hem yazarımız hem de editörümüz olma ayrıcalığına sahip az sayıdaki insandan biri olan Mehmet Kıral bu sayımız "Sade suya tirit, düşüyorum ihtimalleri trit trit" şiirsel başlığıyla katkıda bulunuyor. Konuyu başlıkta aramamak gerek!

Albert Erkip'in seçimlerinde öne çıkan Emre Alkan'ın 90'lardaki Matematik Dünyası serüvenini kendi dilinden de okuma fırsatı buluyoruz.

Yakın matematik tarihi çalışmalarını merak ve hayranlıkla takip ettiğimiz Alp Eden, Ersin Karabudak'la birlikte yaptıkları yeni keşiflerini ilk kez MD'de paylaşıyorlar! Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa'nın günümüz matematiğiyle takibi çok zor olan Lineer Cebir kitabını daha anlaşılır kılmasını umdukları bu keşif, Vidinli'nin vektör çarpımını iç ve dış vektör çarpımları cinsinden ve iç ve dış çarpımları da Vidinli'nin çarpımı cinsinden ifade ediyor.

2021 yılından itibaren derginin asıl sahipleri olan gençlere eskiden olduğu gibi daha çok görev vermeye başladık. Bir yandan web arşivimizi oluştururken bir yandan da sosyal medyada tanıtım yapan geniş bir gönüllü ekibi ile çalışıyoruz. Gönüllülerimizi organize eden Melih Mert Oskay gönüllülük hikâyesini bizimle paylaştı.

Eğitim köşemiz iki yeni yazıyla devam ediyor. Eda Aydemir Kayacan'la biraz hiyeroglif biraz kesirli sayı öğrenirken Melike Yiğit Koyunkaya'yla GeoGebra bilgimizi artırmaya devam ediyoruz. Ters Açı köşemize bir sayılık ara verirken, Alıştırmalar ve Problemler, Eureka! ve Satranç köşelerimiz her zamanki yerlerinde!

Jules Verne'nin doğabilimcisi Pierre Aronnax'ın bir dostuna söylediği sözü biraz romantize ederek bitirelim:

Sırf daha çok Matematik Dünyası okumak için bir yüzyıl daha yaşamak isterdim! Nice 30 yıllara! - Olcay Coşkun