^{#smrgKİTABEVİ} Midhat ve Rüştü Paşaların Tevkiflerine Dair Vesikalar -

On dokuzuncu asrın son yarısındaki Türk inkılâbı tarihinde mühim rolü ve mevkii bulunan ve mutlakıyyet-i idare yerine meşrutî bir devlet vücude getirmek için çalışan ve nihayet Abdülaziz'in ölümünde medhali olmakla itham edilen merhum Midhat Paşa hakkında türkçe ve frenkçe bir hayli eser, makale, risale yazılmış ise de bunlar henüz kâfi derecede merhumun hayatını aydınlatacak kadar bol değildir.

Ben, merhumun hayatını Mirât-ı Hayret isimli eserinde derli toplu hülâsa edilmiş olan kısımlardan istifade etmek, Aydın valiliğinden azil, tevkif ve İstanbul'a getirilmesi safhalarını, imzası altındaki kendi ifadesiyle tahrirat, telgraf ve mektupları yâni resmî vesikaları neşretmek suretiyle daha ziyade aydınlatmağa çalışacağım.

Bu eseri yazarken sağa veya sola kapılmayıp hissiyyata tabi olmıyarak vesikaları kısaca hülâsa etmekle iktifa ettim ve bu hususta esaslı hükümleri tarihin bu kısmını tahlil edeceklere bıraktım. Suretlerini koyduğum vesikaların mütaleası, o tarihlerdeki havayı, riyakârlıkları jurnalcilik faaliyyetini ve bazı ricalin karakterlerini göstermek itibariyle de mucib-i ibrettir.