^{#smrgKİTABEVİ} Mübadele ve Samsun - 2000

Göç olgusu, Türk tarihinde önemli bir yer işgal eder, Türk toplumu özellikle XVIII. yüzyılın ikinci yarısından günümüze kadar sürekli bir şekilde göç sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. Bu göçler XX. yüzyıla kadar kaybedilen topraklardan Anadolu'ya yönelik olmuştur. XX. yüzyıldan itibaren göç iki yönlü hâle dönüşecektir. Bu yüzyılın ilk çeyreğinde Bulgaristan ve Yunanistan ile Türk hükümetleri arasında yapılan anlaşmalar çerçevesinde nüfus mübadeleleri gündeme gelmiştir.

Türkiye'de, mübadele ile ilgili çeşitli araştırmalar yapılarak sonuçları yayınlanmıştır. Bu çalışmalarla, konu merkezî arşivlerdeki belgelere ve gazetelerdeki bilgilere istinaden ortaya konmuştur. Merkezde tanzim edilen evraklar daha ziyade, talimatname ve nizamname tarzındadır. Dolayısıyla, merkezden verilen emirlerin taşrada ne şekilde uygulandığı, iskân çalışmaları esnasında karşılaşılan sorunlar ve göçmenlerin iskân edildiği yerleşmeler söz konusu kaynaklara istinaden ortaya konamamaktadır. Oysa, taşradaki iskân müdürlüklerince tanzim edilen defter ve evraklar mübadelenin bu boyutlarını açıklığa kavuşturan bilgileri ihtiva etmektedir. Bu nedenle, mübadillerin iskân faaliyetiyle ilgili araştırmalarda bu kaynakların kullanılması gerekmektedir.

Çahşmamızın ana kaynağını bugüne kadar incelemeye tabi tutulmayan Samsun İmar ve İskân Mıntıka Müdürlüğü tarafından tanzim edilen ve Samsun, Giresun, Ordu ve Trabzon Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü Arşivleri'nde mevcut bulunan orijinal belge ve defterler oluşturmaktadır. Ayrıca, konuyla ilgili Samsun'da yayımlanan Haber gazetesi ile istanbul'da yayımlanan ikdam gazetesi kolleksiyonlarından yararlandık. (Arka kapaktan)