^#smrgSAHAF Müşahedat - 2000

Ahmet Mithat Efendi'nin romanları konuları bakımından büyük bir açılım ve zenginlik taşır. Tarihi olaylardan, aşk, macera, polisiye, fen, ahlak konularına, Avrupa şehirlerinden Afrika, Güney Amerika içlerine, uzak diyarların insanlarından yerli hayatın ayrıntılarına, imparatorluk şehirlerinin sakin mahalle yaşayışlarından hareketli pazar hayatına, zamanını genç kız hülyalarından maceraperest delikanlı taşkınlıklarına kadar dağılan bir yelpazeye alabildiğine zengin ve renkli tonlarla karşımıza çıkar. Onların bu canlılığı, konu ve ilgi çeşitliliği, bu romanları bugün bizim için de hala okunabilir, alakamızı üzerine çekebilir kılacak niteliktedir. Öte yandan ise bu eserler, böylesi geniş bir açılımla, hayatla, geçmişle ve gelecekle kurduğu ilişkileri araya giren bir yüzyıldan fazla zaman tortusunun üzerinden atlayarak bize taşımaları ile bu dönem hakkında yapılacak çok çeşitli disiplinlerdeki çok farklı kaynaklıklar edecek, onlara zengin malzeme sağlayacak, bugünün okuyucusunda da hoş ve meraklı ilgiler uyandıracak bir kültür hazinesidir.

Bu düşüncelerden hareketle, Ahmet Mithat Efendi'nin romanlarını bir külliyat halinde yeni yazıya aktarmış bulunuyoruz.

Tanzimat sonrası Türk Edebiyatının en çok eser vermiş muharrirlerinden Ahmet Mithat Efendi'nin, her nedense yazıldığı devirde pek fazla akis uyandırmamış, ancak yazılış tekniği ile Türk romanının önemli bir halkasını teşkil ettiğine inandığımız bir romanı vardır: Müşahedat.

Müşahedat, edebiyatımızda, natüralizm anlayışına örnek olmak üzere kaleme alınmış bir roman olmasına rağmen, gerek edebiyat tarihçilerimiz gerek Ahmet Mithat Efendi hakkında müstakil inceleme yapan araştırmacılarımız tarafından daima muharririn diğer romanları paralelinde zikredilmiştir. Bunlar arasında eserin natüralizme örnek olarak yazıldığını temas edenler olmuşsa da, roman hakkında düşüncelerini söyleyenler pek azdır. Son devir edebiyatı hakkında yazılmış edebiyat tarihlerinde Müşahedat üzerine yazılmış mütalâalara rastlayamayız. Sadece Mustafa Nihat Özön eserden “Ahmet Mithat Efendi'nin natüralizme örnek olarak yazdığı bir roman” diye bahsetmektedir.