^#smrgDERGİ Nazariyat: İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi - Sayı: 1 (5) Cilt: 3 Ekim

İstanbul'da, altı ayda bir Türkçe ve İngilizce dillerinde uluslararası hakemli bir dergi olarak yayımlanan ve ATLA, Philosopher's Index, Erih Plus, Index Islamicus, ULAKBİM gibi birçok ulusal ve uluslararası indeks tarafınsan taranan Nazariyât'ın beşinci sayısı da araştırmacıların ilgisine sunuldu. İslam felsefesi, kelâm, nazarî tasavvuf ve bilim tarihi alanlarında özgün araştırma ürünlerine, metin neşirlerine ve kitap değerlendirmelerine yer veren Nazariyât'ın hedefi, İslam düşünce tarihindeki nazarî geleneklerin, özel olarak da klasik sonrası döneme ait bilimsel birikimin keşfi, incelenmesi ve yeniden yorumlanmasına katkıda bulunmaktır.

Nazariyat bu sayısında, İslam düşüncesindeki nazarî geleneklerin farklı boyutlarını âlimâne bir şekilde inceleyen dört makale, bir değerlendirme makalesi ve de alanda neşredilmiş güncel eserleri değerlendiren beş kitap kritiği ile okuyucularının karşısına çıkmaktadır.

Jules Janssens'e ait olan ilk makalenin başlığı "Ebu'l-Berekat el-Bagdadi'nin Kitabu'l-Mu'teber'inin Mantık Kısmında Ibn Sina'nın el-Hikmetu'l-Aruziyye'sini (veya onunla yakından iliskili diger bir eseri) Kullanımı" şeklindedir. Janssens çalışmasında, Ebu'l-Berekat el-Bagdadi'nin en önemli eseri olan Kitabu'l-Mu'teber'in Mantık Kısmı ile Ibn Sina'nın el-Hikmetu'l-Aruziyye'si arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ele almaktadır. Janssens'in ortaya koyduğu temel argüman, hem meseleleri ele alış biçimi hem de savunulan temel fikirler açısından el-Bagdadi'nin, Ibn Sina'nın mezkur eserinden etkilendiği yönündedir. Bununla birlikte onun, belirli konularda bilinçli bir biçimde Aristoteles'in üslubuna başvurduğu da Janssens'in dikkat çektiği hususlardandır.

"Ibn Kemmune'nin el-Kelimatu'l-Vecize'sinde Nefs" başlıklı makalesinde Y. Tzvi Langermann, on ucuncu yuzyıl sonlarında yasamıs Yahudi filozof Ibn Kemmune'nin el-Kelimatu'l-Vecize adlı kısa ahlaki-felsefi risalesinin dortte birini teşkil eden psikoloji bölümüne yoğunlaşmaktadır. Beş fasıldan oluşan bu bölümün ikinci faslının açıklamalı tercümesini sunan Langermann, insan nefsi, özellikle de nefsin ebedeliği meselesine özel ilgisi bulunan bu önemli filozofun konuyla ilgili görüşlerinin anlaşılmasına katkıda bulunmaktadır.

Derginin bu sayısında öne çıkan bir diğer çalışmada Muhammet Fatih Kılıç, Fatih Sultan Mehmed döneminde gerçekleşen önemli bir felsefi tartışmanın detaylarına ışık tutmaktadır. "Hocazade'nin Tehafut'unun Sebeplik Bolumu Uzerine Bir Inceleme" başlıklı makalesinde Kılıç, Gazzâlî ile İbn Rüşd arasında vuku bulan tehâfüt tartışmasının devamı niteliğinde on besinci asırda yazılmıs eserlerden biri olan Hocazade'nin (o. 893/1488) Tehafut'undeki sebeplik meselesine ayrılan on dokuzuncu bolumü analitik bir biçimde değerlendirmektedir. Kılıç'ın temel argümanı, Hocazâde'nin örneğin felsefecilerin mucizeyi reddedip reddetmedikleri ya da nübüvvet teorisi gibi önemli meselelerde Gazzâlî'den ziyade İbn Sînâ çizgisinde olduğu şeklindedir.

Nazariyat'ın makaleler bölümü Robert Morrison'un "Musa Calinus'un Risale fi Taba'i'i'l-edviye ve isti'maliha Baslıklı Eseri" başlıklı çalışması ile son bulmaktadır. Bir dönem II. Bâyezid çevresinde bulunan Musa Calinus'un (o. 948/1542 sonrası) on altıncı yüzyılın başında Türkçe kaleme aldığı bir tıp eserini inceleyen ve metnin çevriyazısını sunan Morrison, mezkur eseri önemli kılan hususları şöyle özetlemektedir: Metin on dördüncü yüzyıl Latin tabipleri Bernard de Gordon ile Arnaldo di Villanova'ya atıfta bulunmakta, böylece bu isimler Turkce (ve Islami) literaturde muhtemelen ilk kez zikredilmektedir. Musa Calinus'un eseri kaleme alması, II. Bayezid cevresinde, Latince (ve de Ibranice) tıp metinlerine yonelik bir ilginin olduguna işaret etmektedir. Islam astronomisi ile ilgili bilgilerin Venedik'e ulasmasında muhtemel kanallardan biri olan Musa Calinus'un Latin tıp metinlerinin muhtevalarına olan ilgisi, Avrupa'dan Osmanlı coğrafyasına da bilgi taşıdığını göstermektedir.

Nazariyât'ın ikinci bölümünde bir değerlendirme makalesi yer almaktadır. Nahyan Fancy, Ahmed Ragab'a ait The Medieval Islamic Hospital: Medicine, Religion, and Charity başlıklı eseri, özellikle klasik sonrası İslam tıp literatürü ile irtibatlı bir biçimde eleştirel bir okumaya tabi tutmaktadır. Derginin üçüncü bölümünde ise değerlendirme yazıları bulunmaktadır. Bu sayıda değerlendirmelerine yer verilen kitaplar arasında; Toby Mayer'in değerlendirdiği Ayman Shihadeh'ye ait Doubts on Avicenna: A Study and Edition of Sharaf al-Din al-Mas'udi's Commentary on the Isharat; Atif Khalil'in değerlendirdiği, Caner K. Dagli'nin kaleme aldığı Ibn al-'Arabi and Islamic Intellectual Culture: From Mysticism to Philosophy; Hacı Bayram Baser'in değerlendirdiği, Mohammed Rustom'a ait Sufi Metafizigi; David Thomas'ın değerlendirdiği, Damien Janos'un editörlüğünü yaptığı Ideas in Motion in Baghdad and Beyond: Philosophical and Theological Exchanges between Christians and Muslims in the Third/Ninth and Fourth/Tenth Centuries ve nihayet Mustafa Çakmak'ın değerlendirdiği, Anver M. Emon, Matthew Levering ve David Novak tarafından kaleme alınan Natural Law: A Jewish, Christian, and Islamic Trialogue başlıklı kitaplar bulunmaktadır.

Nazarın bilginin kaynağına yönelen bir yakarış olduğu düşüncesiyle yola çıkan Nazariyat, İslam felsefesi, kelâm, nazarî tasavvuf ve bilimler tarihi alanındaki araştırmacıları, özgün araştırma ürünleriyle bu "yakarış"a katılmaya davet ediyor!

Nazariyat'ın Nisan 2017'de yayımlanacak 6. sayısı için yazıların en geç 28 Şubat 2017 tarihine kadar gönderilmesi gerekmektedir.

Ebü'l-Berekât el-Bağdâdî'nin Kitâbü'l-Mu'teber'inin Mantık Kısmında İbn Sînâ'nın el-Hikmetü'l- Arûziyye'sini (veya onunla yakından ilişkili diğer bir eseri) Kullanımı - Jules Janssen

İbn Kemmûne'nin el-Kelimâtü'l-Vecîze'sinde Nefs - Y. Tzvi Langermann

Hocazâde'nin Tehâfüt'ünün Sebeplik Bölümü Üzerine Bir İnceleme - Muhammet Fatih Kılıç

Mûsâ Câlînûs'un Risâle fî tabâ'i'i'l-edviye ve isti'mâlihâ Başlıklı Eseri - Robert Morrison,

The Medieval Islamic Hospital: Medicine, Religion, and Charity, Ahmed Ragab - Nahyan Fancy

Doubts on Avicenna: A Study and Edition of Sharaf al-Din al-Mas'udi's Commentary on the Isharat, Ayman Shihadeh - Toby Mayer

Ibn al-'Arabi and Islamic Intellectual Culture: From Mysticism to Philosophy, Caner K. Dagli - Atif Khalil

Sufi Metafizigˆi, Mohammed Rustom - Hacı Bayram Başer

Ideas in Motion in Baghdad and Beyond: Philosophical and Theological Exchanges between Christians and Muslims in the Third/Ninth and Fourth/Tenth Centuries, Damien Janos (ed.) - David Thomas

Natural Law: A Jewish, Christian, and Islamic Trialogue, Anver M. Emon, Matthew Levering, David Novak - Mustafa Çakmak