#smrgDERGİ Nazariyat: İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi - Sayı: 1 Cilt: 1 Ekim
İhsan Fazlıoğlu'nun, XV. yüzyılda Semerkand Matematik-Astronomi Okulu'nun doğanın tasvirinde matematiksel olana niçin daha fazla yer verdiği sorusunu merkeze alarak, doğaya ilişkin matematiksel bilginin meşruiyeti sorununu bu okulda merkezî bir terim haline gelen nefsu'l-emr üzerinden ele aldığı, Hakikat ile İtibar: Dış-Dünya'nın Bilgisinin Doğası Üzerine –XV. Yüzyıl Doğa Felsefesi ve Matematik Açısından Bir İnceleme– başlıklı çalışması, derginin ilk makalesini oluşturuyor. Fazlıoğlu'nun makalesi, nefsu'l-emr ile ilgili bu tartışmaların, “matematiksel humanizm” ve “İşrâkî gelenek”ten beslenen Ali Kuşçu gibi isimleri, matematiksel bilginin inşasında Meşşâî doğa felsefesi ve metafiziğinin belli başlı önermelerine ihtiyaç duyulmayacağı noktasına taşıdığı ve daha sonra Batı Avrupa'da karşılık bulacak, matematik ilkelere dayalı yeni bir doğa felsefesi ihtiyacını ihsas ettirdiği şeklindeki yeni bir hipotezi felsefe ve bilim tarihi çalışmalarının gündemine taşıyor.
Ömer Türker'in Varlık ve Anlam: Bilgi ve Bilinenin Özdeşliği Üzerine –Fahreddîn er-Râzî ve Takipçilerinden Hareketle Bir Değerlendirme– başlıklı makalesi ise tümeller sorununu, İbn Sînâ ve şarihlerinin eserlerinden hareketle bilgi-varlık ilişkisi bakımından ele alarak, genellikle ihmal edilmiş bir literatür üzerinden tümeller sorununa yeni bir bakış getirme teşebbüsü olarak öne çıkıyor.
İshak Arslan'ın Evrenin Sınırlarını Zorlamak: Hikmetü'l-İşrâk ve Şerhlerinde Meşşâî Kozmoloji Eleştirisi adlı çalışması, Sühreverdî'nin Hikmetü'l-İşrâk'ı ile bu eser üzerine yazılmış şerhlerin İbn Sînâcı kozmolojiye yönelttikleri eleştirileri, evrenin sınırı ve düzeni, sabit yıldızlar feleğinin konumu ve işlevi, geriye gitme (retrogade) hareketi gibi sorunlar üzerinden ele alıyor.
Fahredîn er-Râzî'ye ait olup, daha önce herhangi bir şekilde neşri yapılmamış olan el-Heyûlâ ve's-sûre risalesini Türkçe tercümesiyle birlikte neşrederek, bu eserin hem Fahreddîn er-Râzî'ye aidiyetini hem de Râzî külliyatı içerisindeki yerini ayrıntılı bir şekilde tartışan Eşref Altaş'ın çalışması ise Râzî araştırmalarındaki önemli bir boşluğu kapatıyor.
Dergide yer alan, bilim tarihiyle ilgili bir makale ise Elif Baga'ya ait. İslam Matematik Tarihinde Yüksek Dereceden Denklemler İçin Genel Çözüm Yöntemi Arayışları: İrşâdu't-tullâb Örneği başlığı altında, II. Bâyezid'e sunulmuş bir matematik metnini Türkçe tercümesiyle birlikte neşreden Elif Baga, bu neşre yazdığı ayrıntılı giriş yazısında İrşâdu't-tullâb'ın “üsleri ardışık olmak şartıyla üç, dört, beş ve altıncı dereceden denklemlerin çözümünde kullandığı ve o döneme kadar benzerine rastlanmayan yöntemi” tanıtarak bu eseri matematiksel açıdan tetkik etmektedir.
Nazariyât'ın ikinci bölümü ise değerlendirme yazılarından oluşuyor. Bu sayıda değerlendirmelerine yer verilen kitaplar arasında Hümeyra Özturan'ın değerlendirdiği M. Cüneyt Kaya'nın editörlüğünü yaptığı İslam Felsefesi: Tarih ve Problemler, İbrahim Halil Üçer'in değerlendirdiği Ö. Türker ve O. Demir'in editörlüğünü yaptığı İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddîn er-Râzî, M. Zahit Tiryaki'nin değerlendirdiği Hümeyra Özturan'a ait Akıl ve Ahlak: Aristoteles ve Farabi'de Ahlakın Kaynağı, Müstakim Arıcı'nın değerlendiği P. E. Pormann ve E. S. Smith'e ait Medieval Islamic Medicine, H. Bayram Başer'in değerlendirdiği Ekrem Demirli'ye ait İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan: İbnu'l-Arabi ve Vahdet-i Vücûd Geleneği, Abdullah Yıldırım'ın değerlendirdiği G. G. Weiss'e ait Language in Orthodox Muslim Thought: A Study of Wad al-Lughah ve nihayet Hasan Umut'un değerlendirdiği, Ahmad Dallal'a ait Islam, Science and the Challenge of History kitapları bulunuyor.
İhsan Fazlıoğlu'nun, XV. yüzyılda Semerkand Matematik-Astronomi Okulu'nun doğanın tasvirinde matematiksel olana niçin daha fazla yer verdiği sorusunu merkeze alarak, doğaya ilişkin matematiksel bilginin meşruiyeti sorununu bu okulda merkezî bir terim haline gelen nefsu'l-emr üzerinden ele aldığı, Hakikat ile İtibar: Dış-Dünya'nın Bilgisinin Doğası Üzerine –XV. Yüzyıl Doğa Felsefesi ve Matematik Açısından Bir İnceleme– başlıklı çalışması, derginin ilk makalesini oluşturuyor. Fazlıoğlu'nun makalesi, nefsu'l-emr ile ilgili bu tartışmaların, “matematiksel humanizm” ve “İşrâkî gelenek”ten beslenen Ali Kuşçu gibi isimleri, matematiksel bilginin inşasında Meşşâî doğa felsefesi ve metafiziğinin belli başlı önermelerine ihtiyaç duyulmayacağı noktasına taşıdığı ve daha sonra Batı Avrupa'da karşılık bulacak, matematik ilkelere dayalı yeni bir doğa felsefesi ihtiyacını ihsas ettirdiği şeklindeki yeni bir hipotezi felsefe ve bilim tarihi çalışmalarının gündemine taşıyor.
Ömer Türker'in Varlık ve Anlam: Bilgi ve Bilinenin Özdeşliği Üzerine –Fahreddîn er-Râzî ve Takipçilerinden Hareketle Bir Değerlendirme– başlıklı makalesi ise tümeller sorununu, İbn Sînâ ve şarihlerinin eserlerinden hareketle bilgi-varlık ilişkisi bakımından ele alarak, genellikle ihmal edilmiş bir literatür üzerinden tümeller sorununa yeni bir bakış getirme teşebbüsü olarak öne çıkıyor.
İshak Arslan'ın Evrenin Sınırlarını Zorlamak: Hikmetü'l-İşrâk ve Şerhlerinde Meşşâî Kozmoloji Eleştirisi adlı çalışması, Sühreverdî'nin Hikmetü'l-İşrâk'ı ile bu eser üzerine yazılmış şerhlerin İbn Sînâcı kozmolojiye yönelttikleri eleştirileri, evrenin sınırı ve düzeni, sabit yıldızlar feleğinin konumu ve işlevi, geriye gitme (retrogade) hareketi gibi sorunlar üzerinden ele alıyor.
Fahredîn er-Râzî'ye ait olup, daha önce herhangi bir şekilde neşri yapılmamış olan el-Heyûlâ ve's-sûre risalesini Türkçe tercümesiyle birlikte neşrederek, bu eserin hem Fahreddîn er-Râzî'ye aidiyetini hem de Râzî külliyatı içerisindeki yerini ayrıntılı bir şekilde tartışan Eşref Altaş'ın çalışması ise Râzî araştırmalarındaki önemli bir boşluğu kapatıyor.
Dergide yer alan, bilim tarihiyle ilgili bir makale ise Elif Baga'ya ait. İslam Matematik Tarihinde Yüksek Dereceden Denklemler İçin Genel Çözüm Yöntemi Arayışları: İrşâdu't-tullâb Örneği başlığı altında, II. Bâyezid'e sunulmuş bir matematik metnini Türkçe tercümesiyle birlikte neşreden Elif Baga, bu neşre yazdığı ayrıntılı giriş yazısında İrşâdu't-tullâb'ın “üsleri ardışık olmak şartıyla üç, dört, beş ve altıncı dereceden denklemlerin çözümünde kullandığı ve o döneme kadar benzerine rastlanmayan yöntemi” tanıtarak bu eseri matematiksel açıdan tetkik etmektedir.
Nazariyât'ın ikinci bölümü ise değerlendirme yazılarından oluşuyor. Bu sayıda değerlendirmelerine yer verilen kitaplar arasında Hümeyra Özturan'ın değerlendirdiği M. Cüneyt Kaya'nın editörlüğünü yaptığı İslam Felsefesi: Tarih ve Problemler, İbrahim Halil Üçer'in değerlendirdiği Ö. Türker ve O. Demir'in editörlüğünü yaptığı İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddîn er-Râzî, M. Zahit Tiryaki'nin değerlendirdiği Hümeyra Özturan'a ait Akıl ve Ahlak: Aristoteles ve Farabi'de Ahlakın Kaynağı, Müstakim Arıcı'nın değerlendiği P. E. Pormann ve E. S. Smith'e ait Medieval Islamic Medicine, H. Bayram Başer'in değerlendirdiği Ekrem Demirli'ye ait İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan: İbnu'l-Arabi ve Vahdet-i Vücûd Geleneği, Abdullah Yıldırım'ın değerlendirdiği G. G. Weiss'e ait Language in Orthodox Muslim Thought: A Study of Wad al-Lughah ve nihayet Hasan Umut'un değerlendirdiği, Ahmad Dallal'a ait Islam, Science and the Challenge of History kitapları bulunuyor.
