Ticaret hacmindeki artış ve modernite, sigortacılığa duyulan ihtiyacı hissedilir kılmıştır. 18. yüzyılın son çeyreğinde yönetimin ve tüccarların nakliye sigortasına müracaat etmesiyle Osmanlı İmparatorluğu'nda modern sigortacılığın tohumları atılmıştır. 19. yüzyılın ilk yarısında az sayıda da olsa faaliyete geçen sigorta şirketlerinin yüzyılın ikinci yarısındaki, özellikle son çeyreğindeki artışıyla sigortacılık, bu topraklarda da gelişmeye başlamıştır.
Osmanlı İmparatorluğu, sigorta şirketleri için verimli bir alandı. Etkin bir denetime tâbi tutulmamaları, piyasaya girmelerini ve faaliyetlerinin devamını kolaylaştırıyordu. Ancak büyük yerleşim merkezlerinde ahşap yapıların egemen olması, yangınlar ve özellikle kasıtlı yangınlar, itfaiye teşkilatının yetersizliği, görece küçük şirketlerin müşteri kapma ya da portföyünü genişletme amacıyla ucuz tarifeler uygulaması verimliliği azaltan etkenlerdi.
Fatih Kahya, çalışmasında sigortacılığın Osmanlı İmparatorluğu'nda ortaya çıkışını ve gelişim sürecini, sigortacılığın sağlıklı bir zeminde gelişmesinin önündeki engelleri, piyasadaki olumsuzluklara karşı verilen tepkileri, piyasayı düzenleme çalışmalarını, Osmanlı Devleti'nin ve halkın sigortaya karşı tutumunu incelemektedir.
İçindekiler
KISALTMALAR
ÖNSÖZ
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
Sigortanın Tarihçesi
1- Sigortanın Tanımı
2- Dünyada Sigortacılığın Tarihsel Gelişimi
a- İlk Çağlarda Sigorta
b- Batı'da Sigortacılık
i. Batı'da Deniz Nakliye Sigortacılığı
ii. Batı'da Yangın Sigortacılığı
iii. Batı'da Hayat Sigortası
c- İslam Dünyasında Sigorta
d- Türk-İslam Dünyasında Sigortacılık
İKİNCİ BÖLÜM
SİGORTACILIĞIN OSMANLI DEVLETİ'NE GİRİŞİ VE GELİŞİMİ
1- 19. Yüzyıl Osmanlı Ekonomisi ve Yabancı Sermaye
2- Sigortacılığın Osmanlı Ülkesine Girişi
3- Osmanlı Piyasasında İlk Sigorta Uygulamaları
4- Osmanlı Piyasasında İlk Sigorta Şirketleri
5- Şirket Teşekkülleri, Şube ve Temsilcilikler
6- Osmanlı Sigorta Piyasasının Gelişimi
a- İstanbul
b- İzmir
c- Trabzon
7- Poliçelerin Düzenlenmesi
8- Sigorta Tahkikatı; Kıymet ve Hasar Tespiti
9- Temsilci Seçimi
10- Osmanlı Piyasasında Sigorta Rekabeti
11- Banka-Sigorta İşbirliği
12- Devlet Binalarının ve Mallarının Sigortalanması
13- Telefon ve Postalarda Sigorta Usulü
14- Yangınlar
a- Yangınlara Karşı Alınan Tedbirler
b- Sigorta Şirketleri ve Yangın Teşkilatı
c- Yangın Haritaları
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
OSMANLI SİGORTA PİYASASINDAKİ SORUNLAR VE PİYASAYI DÜZENLEME ÇALIŞMALARI
1- Suiistimaller
a. Sigorta Şirketlerinin Halkı Aldatması
b. Poliçelerdeki Hileler
c. Sigorta Şirketleri Adına Hareket Eden Kişilerin Halkı Aldatması
d. Kasıtlı Yangınlar
2- Yasal Düzenlemelere Giden Süreç
3- Piyasayı Düzenleme Çalışmaları; Tedbirler ve Nizamnâmeler
4- Osmanlı Devleti'nde Sigortacılığın Sağlıklı Zeminde Gelişememesinin Nedenleri
5- Sigorta-Din İlişkisi
6- Osmanlı Devleti'nde Yönetimin Sigortacılığa Bakışı
7- Osmanlı Devleti'nde Halkın Sigortacılığa Bakışı
SONUÇ
EKLER
" EK 1- Zahire Nazırı Hacı Veli Ağa ile Dersaadet'te Mukim Fransa Tüccarından Balzac Nam Tacirin Beynlerinde Karargîr Olan Mukavele Zîrde Ati Vech ve Mevad Üzere Senede Rabtolunmuştur
" EK 2- Rusya Devleti Murahhası Orta Elçisi Davidof'un Takriridir
" EK 3- 1853 Yılında Trieste Sigorta Kumpanyası'nın Osmanlı Topraklarında Faaliyet Gösterdiğine Dair
" EK 4- 1854 Yılında İstanbul'da Sigorta Faaliyetlerinin Gerçekleştirildiğine Dair Belge
" EK 5- Yorgaki Efendi'nin 1887 Raporunda Yer Alan Sigorta Şirketleri
" EK 6- Le de Sur Sigorta Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 7- İhtiyat-ı Millî Hayat Sigorta Osmanlı Anonim Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 8- Millî Sigorta Anonim Şirket-i Umumiyesi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 9- Türkiye Millî Sigorta Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 10- İttihad-ı Millî Osmanlı Sigorta Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 11- 1906 Nizamnâmesi'ne Sefaretlerin İtirazlarına Dair
" EK 12- Osmanlı Devleti'nde Deniz Fenerlerinin Sigortalanmasına Dair
" EK 13- Emakin-i Emiriye Hakkında İtası Lâzım Gelen Tafsilat
" EK 14- Kasıtlı Yangınlar ve Tedbirlere Dair
" EK 15- Sigorta Şirketlerinin Osmanlı Mahkemelerini Tanımamalarına Dair
" EK 16- 1903'te İstanbul'da Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketleri
" EK 17- 1914 Yılı İtibariyle İstanbul'da Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketleri
" EK 18- 1908'de Şirketlerin Aldığı Sigorta Primleri
" EK 19- 1898-1907 Arasında İstanbul'daki Sigorta Şirketlerinin Yangın Sonrasında Ödedikleri Tazminat Tutarları
" EK 20- 19. Yüzyıl Sonu 20. Yüzyılın Başında Osmanlı Şehirlerindeki Sigorta Şirketleri ve Bu Şirketlerin Çalışma Alanları
" EK 21- Osmanlı'dan Günümüze Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin Şeceresi
KAYNAKÇA
DİZİN
Ticaret hacmindeki artış ve modernite, sigortacılığa duyulan ihtiyacı hissedilir kılmıştır. 18. yüzyılın son çeyreğinde yönetimin ve tüccarların nakliye sigortasına müracaat etmesiyle Osmanlı İmparatorluğu'nda modern sigortacılığın tohumları atılmıştır. 19. yüzyılın ilk yarısında az sayıda da olsa faaliyete geçen sigorta şirketlerinin yüzyılın ikinci yarısındaki, özellikle son çeyreğindeki artışıyla sigortacılık, bu topraklarda da gelişmeye başlamıştır.
Osmanlı İmparatorluğu, sigorta şirketleri için verimli bir alandı. Etkin bir denetime tâbi tutulmamaları, piyasaya girmelerini ve faaliyetlerinin devamını kolaylaştırıyordu. Ancak büyük yerleşim merkezlerinde ahşap yapıların egemen olması, yangınlar ve özellikle kasıtlı yangınlar, itfaiye teşkilatının yetersizliği, görece küçük şirketlerin müşteri kapma ya da portföyünü genişletme amacıyla ucuz tarifeler uygulaması verimliliği azaltan etkenlerdi.
Fatih Kahya, çalışmasında sigortacılığın Osmanlı İmparatorluğu'nda ortaya çıkışını ve gelişim sürecini, sigortacılığın sağlıklı bir zeminde gelişmesinin önündeki engelleri, piyasadaki olumsuzluklara karşı verilen tepkileri, piyasayı düzenleme çalışmalarını, Osmanlı Devleti'nin ve halkın sigortaya karşı tutumunu incelemektedir.
İçindekiler
KISALTMALAR
ÖNSÖZ
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
Sigortanın Tarihçesi
1- Sigortanın Tanımı
2- Dünyada Sigortacılığın Tarihsel Gelişimi
a- İlk Çağlarda Sigorta
b- Batı'da Sigortacılık
i. Batı'da Deniz Nakliye Sigortacılığı
ii. Batı'da Yangın Sigortacılığı
iii. Batı'da Hayat Sigortası
c- İslam Dünyasında Sigorta
d- Türk-İslam Dünyasında Sigortacılık
İKİNCİ BÖLÜM
SİGORTACILIĞIN OSMANLI DEVLETİ'NE GİRİŞİ VE GELİŞİMİ
1- 19. Yüzyıl Osmanlı Ekonomisi ve Yabancı Sermaye
2- Sigortacılığın Osmanlı Ülkesine Girişi
3- Osmanlı Piyasasında İlk Sigorta Uygulamaları
4- Osmanlı Piyasasında İlk Sigorta Şirketleri
5- Şirket Teşekkülleri, Şube ve Temsilcilikler
6- Osmanlı Sigorta Piyasasının Gelişimi
a- İstanbul
b- İzmir
c- Trabzon
7- Poliçelerin Düzenlenmesi
8- Sigorta Tahkikatı; Kıymet ve Hasar Tespiti
9- Temsilci Seçimi
10- Osmanlı Piyasasında Sigorta Rekabeti
11- Banka-Sigorta İşbirliği
12- Devlet Binalarının ve Mallarının Sigortalanması
13- Telefon ve Postalarda Sigorta Usulü
14- Yangınlar
a- Yangınlara Karşı Alınan Tedbirler
b- Sigorta Şirketleri ve Yangın Teşkilatı
c- Yangın Haritaları
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
OSMANLI SİGORTA PİYASASINDAKİ SORUNLAR VE PİYASAYI DÜZENLEME ÇALIŞMALARI
1- Suiistimaller
a. Sigorta Şirketlerinin Halkı Aldatması
b. Poliçelerdeki Hileler
c. Sigorta Şirketleri Adına Hareket Eden Kişilerin Halkı Aldatması
d. Kasıtlı Yangınlar
2- Yasal Düzenlemelere Giden Süreç
3- Piyasayı Düzenleme Çalışmaları; Tedbirler ve Nizamnâmeler
4- Osmanlı Devleti'nde Sigortacılığın Sağlıklı Zeminde Gelişememesinin Nedenleri
5- Sigorta-Din İlişkisi
6- Osmanlı Devleti'nde Yönetimin Sigortacılığa Bakışı
7- Osmanlı Devleti'nde Halkın Sigortacılığa Bakışı
SONUÇ
EKLER
" EK 1- Zahire Nazırı Hacı Veli Ağa ile Dersaadet'te Mukim Fransa Tüccarından Balzac Nam Tacirin Beynlerinde Karargîr Olan Mukavele Zîrde Ati Vech ve Mevad Üzere Senede Rabtolunmuştur
" EK 2- Rusya Devleti Murahhası Orta Elçisi Davidof'un Takriridir
" EK 3- 1853 Yılında Trieste Sigorta Kumpanyası'nın Osmanlı Topraklarında Faaliyet Gösterdiğine Dair
" EK 4- 1854 Yılında İstanbul'da Sigorta Faaliyetlerinin Gerçekleştirildiğine Dair Belge
" EK 5- Yorgaki Efendi'nin 1887 Raporunda Yer Alan Sigorta Şirketleri
" EK 6- Le de Sur Sigorta Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 7- İhtiyat-ı Millî Hayat Sigorta Osmanlı Anonim Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 8- Millî Sigorta Anonim Şirket-i Umumiyesi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 9- Türkiye Millî Sigorta Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 10- İttihad-ı Millî Osmanlı Sigorta Şirketi'nin Kuruluşuna Dair
" EK 11- 1906 Nizamnâmesi'ne Sefaretlerin İtirazlarına Dair
" EK 12- Osmanlı Devleti'nde Deniz Fenerlerinin Sigortalanmasına Dair
" EK 13- Emakin-i Emiriye Hakkında İtası Lâzım Gelen Tafsilat
" EK 14- Kasıtlı Yangınlar ve Tedbirlere Dair
" EK 15- Sigorta Şirketlerinin Osmanlı Mahkemelerini Tanımamalarına Dair
" EK 16- 1903'te İstanbul'da Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketleri
" EK 17- 1914 Yılı İtibariyle İstanbul'da Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketleri
" EK 18- 1908'de Şirketlerin Aldığı Sigorta Primleri
" EK 19- 1898-1907 Arasında İstanbul'daki Sigorta Şirketlerinin Yangın Sonrasında Ödedikleri Tazminat Tutarları
" EK 20- 19. Yüzyıl Sonu 20. Yüzyılın Başında Osmanlı Şehirlerindeki Sigorta Şirketleri ve Bu Şirketlerin Çalışma Alanları
" EK 21- Osmanlı'dan Günümüze Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin Şeceresi
KAYNAKÇA
DİZİN
