^{#smrgKİTABEVİ} Parıldayan Hatıralar: Sevgi Gönül Koleksiyonlarından Son Dönem Osmanlı İstanbul'una Ait Kilise Gümüşleri -

Halen Sadberk Hanım Müzesi'nde bulunan Sevgi Gönül “Kilise Gümüşleri” (=SGKG) Koleksiyonu, 18. yüzyılın başından 20. yüzyılın başına değin iki yüzyıl boyunca İstanbul'da imal edilmiş, zengin bezemeli beş ahşap dini eşyanın eşlik ettiği, altmış gümüş eser içermektedir. Söz konusu eserlerden yirmisinin üzerinde, tarih de içeren ithaf yazıları bulunmaktadır. Tarihler bazen tuğrayla bağdaştırılmıştır. Tuğralı eserlerin sayısı yirmi dördü bulmaktadır. 1844 senesinden sonra yapılmış eş yaların üzerinde tuğrayla birlikte “sah” damgası da yer almaktadır. Bu damga Arapça “S” ve “H” harflerinden yapılmış olup sahih (=hakiki) kelimesinin kısaltılmasıyla meydana gelmiştir. Tuğra ve “sah” damgası, kullanılan gümüşün ayarını doğrulama niteliğindeydi. Eserlerin her biri, uzun saray himayesi geleneğinin bir uzantısı olarak usta sanatçılar tarafından itinayla işlenmiştir.

Sadberk Hanım Müzesi ilk İcra Komitesi Başkanı merhum Sevgi Gönül'ün sağlığında büyük bir titizlikle oluşturduğu Osmanlı Dönemi Kilise Gümüşleri Koleksiyonu, 2003 yılında vefatından sonra Sadberk Hanım Müzesi koleksiyonlarına dahil edilmiştir. Bu sergi ile 18. yüzyıldan 20. yüzyıl başına kadar olan dönemde, Osmanlı İstanbulunun kozmopolit, çok kültürlü toplumsal yapısını ve sanatsal zevkini yansıtan 65 adet eser sergilenmiştir.

Sergilenen eserlerin çoğunluğu gümüştür ve bunların büyük kısmı tuğralı olup Osmanlı tebası içinde yer alan hıristiyan cemaatin ihtiyaçları doğrultusunda, İstanbul'daki gümüş atölyelerinde üretilmişlerdir. Bu eserler aynı zamanda kullanıldıkları ortama dair aydınlatıcı bilgiler veren kitabeler de içermektedir. Kitabelerin ışığında, eserlerin çoğunlukla 19. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul ve ekseriyetle Boğaz kıyılarındaki Rum kiliselerine, aynı ailenin üyeleri, esnaf toplulukları veya kiliselerin etrafında gelişmiş olan yardım amaçlı kardeşlik cemiyetleri tarafından, yaşamlarında tanrısal koruma ve ruhlarının ebediyeti için bağışlanmış olduklarını öğrenmekteyiz. Bu kitabeler bir nevi dua oluşturdukları gibi, Bizans'a dayanan geleneklerin Osmanlı'daki devamlılığını da vurgulamaktadır.

Sergide, kiliselerde düzenlenen Asai Rabbani ayinlerinin gerektirdiği dinsel eşyalar, vaftiz ve suların kutsanması gibi önemli dini törenlerde kullanılan kaplar, değişik ibadet eşyaları, aydınlatma gereçleri, piskopos asaları, cüppesi ve aksesuarlar yer almıştır.