^{#smrgKİTABEVİ} Serbest Ticaret Sorunu Üzerine -

Marx ve Engels, bir yandan serbest ticaretin işçilere ancak yıkım getirdiğini gösterirlerken, diğer yandan ikiyüzlü burjuvaların nasıl işlerine geldiğinde serbest ticarete karşı gümrük vergileri gibi onlarca çeşit koruma vergisine tutunduklarını ifşa ediyorlar. İngiltere, Fransa, Almanya ve diğer Kıta Avrupa'sı ülkelerindeki korumacı ticaret yanlıları ile serbest ticaret yanlıları arasında başlayan polemikleri takip eden ve tartışmaya dâhil olan Marx ve Engels, konuyu üç perspektifte ele alıyorlar: Serbest ticaretin sermaye ilişkilerini nasıl şekillendirdiği, liberal entelektüellerinin yanılgıları ve serbest ticaretin işçi sınıfına politik ve ideolojik imkân sağlayıp sağlamadığı. Bu çerçevede, ataerkil üretim sürecinin tasfiye edilişi; serbest ticaretin, burjuvazinin hangi fraksiyonlarına fayda sağladığı; aristokratik yapının neden ömrünü doldurduğu; işçi sınıfı açısından korumacılığın mı yoksa serbest ticaretin mi dikkate alınması gerektiği; sermayenin merkezileşmesi ve yoğunlaşması süreçlerinde serbest ticaretin önemi gibi pek çok konu başlığını 1845-1888 tarihleri arasında kaleme aldıkları metinlerden görebiliyoruz.