
Ama, bir toplumun yüzlerce yıllık kireçlenmişlikten sonra, aniden harekete geçmesi ve kendi kaderini kendi eline almasının hiç de kolay bir iş olmadığını tarihsel deneyler gösteriyor. Tarihsel deneyin gösterdiği başka birşey ise, insanları hareketsizliğe, düşünmemeye sevkeden unsurların başında total açıklama ve düzenlemelerin geldiğidir. İnsanlığın bir bölümü, dini kamusal alandan özel alana, yani gerçekten ait olduğu yere çekebilmek için büyük bir mücadele vermiştir. Bu mücadelenin inançlara karşı olmayla hiçbir ilgisi yoktur. Sorun, bu dünyanın öte dünya kurallarıyla yönetilmemesi talebinden ibarettir. Öte dünya, herkesin bireyselliği içinde algıladığı bir şeydir. Bu dünya ise hep birlikte yaşanan ve inşa edilen bir alandır. Değişmeye mahkumdur ve bu değişkenliği bir değişmezliğin terimleri içine sokmak, totaliterlikten başka birşey üretmemektedir.
Ama, bir toplumun yüzlerce yıllık kireçlenmişlikten sonra, aniden harekete geçmesi ve kendi kaderini kendi eline almasının hiç de kolay bir iş olmadığını tarihsel deneyler gösteriyor. Tarihsel deneyin gösterdiği başka birşey ise, insanları hareketsizliğe, düşünmemeye sevkeden unsurların başında total açıklama ve düzenlemelerin geldiğidir. İnsanlığın bir bölümü, dini kamusal alandan özel alana, yani gerçekten ait olduğu yere çekebilmek için büyük bir mücadele vermiştir. Bu mücadelenin inançlara karşı olmayla hiçbir ilgisi yoktur. Sorun, bu dünyanın öte dünya kurallarıyla yönetilmemesi talebinden ibarettir. Öte dünya, herkesin bireyselliği içinde algıladığı bir şeydir. Bu dünya ise hep birlikte yaşanan ve inşa edilen bir alandır. Değişmeye mahkumdur ve bu değişkenliği bir değişmezliğin terimleri içine sokmak, totaliterlikten başka birşey üretmemektedir.