Tatcı, İbrahim Has'ın "Tezkiretül-Has" adlı eserinde kesin bir dille Somuncu Baba'nın kabri şeriflerinin Aksaray'da olduğunun belirtildiğini dile getirerek, şunları kaydetti: "Diriyiz daim ölmeyiz, karanlıklarda kalmayız çürüyüp toprak olmayız. Bize leylü Nehar olmaz, leylü Nehar gece gündüz demektir' Somuncu Baba'nın bu sözü üzerinde bile günlerce konuşabiliriz. 1751 yılında yazılan Tezkiretül-Has adlı eserde Somuncu Baba'nın Bursa'da Bayezit Han Camii'nin açılış vaazından sonra büyük bir zat oluşunun ifşa olması üzerine Bursa'yı terk ederek Aksaray'a yerleştiği, burada irşad çalışmalarının yanı sıra ziraatla meşgul olduğu belirtilmektedir. Bu sempozyumda ilk defa açıkladığımız kaynak bilgisi ile Somuncu Baba'nın Aksaray'a geldiğini ve kabri şeriflerinin de burada olduğunu tespit etmiş oluyoruz." Tatcı ayrıca kaynak eserde Somuncu Baba'nın Darende'de bulunması ile ilgili herhangi bir bilgiye yer verilmediğini belirtti. Sempozyumda bildiri sunan Yrd. Doç. Dr Mustafa Güneş de "Menakıb-ı Akşemseddin" adlı eserde Hacı Bayramı Veli ve Somuncu Baba gibi büyük zatlarla ilgili yer alan bilgiler hakkında sunum yaptı. Sempozyuma, Aksaray Valisi Orhan Alimoğlu, Kayseri Valisi Mevlüt Bilici, AK Parti Aksaray Milletvekilleri Ruhi Açıkgöz, İlknur İnceöz, Belediye Başkanı Nevzat Palta, Aksaray Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Acar, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
Somuncu Baba
Asıl adı Hamid Hamidüddin'dir. Somuncu Baba olarak da bilinen Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han zamanında yaşadı. Soyu Peygamber Efendimiz (s.a.v)'e ulaşır, 24. kuşaktan torunudur, Seyyittir. Alaaddin Erdebili'den ve Bayezid-i Bistami'nin ruhaniyetinden manevî terbiye almıştır. Dinî ve dünyevî ilimlerle ilgili icazet alarak, irşad vazifesi için Anadolu'ya dönmüş Bursa'ya yerleşmiştir. Bursa'da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip çarşı pazar dolaşarak "Somunlar Müminler!" nidasıyla insanlara ekmek dağıtmıştır. Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Somuncu Baba ve Ekmekçi Koca olarak da tanınmıştır.
Zamanın Padişahı Yıldırım Beyazıd Han Niğbolu zaferini kazanınca Allah'a şükür nişanesi olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştır. Ulu Cami'nin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri okumuş, hutbede Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumlamıştır. Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerine büyük bir teveccüh ve tazim göstermiştir. Manevî kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri şöhretten korktuğu için talebeleriyle birlikte Bursa'dan ayrılarak Aksaray'a gelmiştir. Aksaray'da Hacı Bayramı Veli Hazretlerini dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşad vazifesi için Ankara'ya görevlendirmiştir.
Hâmid-i Aksarâyî hazretleri, 1412 (H.815) senesinde, bir gün dostları ve talebeleriyle helâlleşti. İki rekat namaz kıldıktan sonra, uzun uzun duâ etti. Sonra Kelime-i şehâdet getirerek vefât etti. Cenâze namazını Hâcı Bayram-ı Velî kıldırdı. Geriye iki erkek çocuk bırakarak, bugünkü türbesinin olduğu yere defnedildi. Türbesi Aksaray kabristanının ortalarındadır. Somuncu Baba'nın çilehânesini ve türbesini ziyâret edenler, rûhâniyetinden fevkalâde feyz ve bereketlere kavuştuklarını, dünyâyı unuttuklarını söylemişlerdir. Onu vesîle ederek Allahü teâlâya yapılan duâların kabûl olduğunu da bildirmişlerdir.
Somuncu Baba ve en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli'nin Osmanlı Devletinde yeni Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır. Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı isimleri zikretmemiz gerekir. Böylece kültürümüz için ne kadar önemli olduklarını ve büyük değerler ifade ettiklerini anlamaya çalışabiliriz. Bu önemli isimler ve medfun oldukları yerler şunlardır:
Halil Taybi Darende, Baba Yusuf Hakiki Aksaray, Akşemseddin Beypazarı Göynük, Ömer Dede Göynük,Hızır Dede Bursa, Akbıyık Sultan Bursa,İnce Bedreddin Darende, Yazıcıoğlu Gelibolu, Şeyh Lutfullah Balıkesir,Şeyhî Kütahya, Şeyh Üftade Bursa, Aziz Mahmud Hüdayi İstanbul,Muslihiddin Halife İskilip, Uzun Selahaddin Bolu ve Kâşif'u-l-Estar an Vechi-l Esrar eserleri mevcuttur.
Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir alim kişidir. Onun fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işâret ettiğimiz melâmet meşrebinden de kaynaklanmış olabilir. Nitekim onun yanında yetişmiş bulunan ve halifesi olan Hacı Bayram Veli de, müderris olmasına rağmen eser yazmamış ve hatta Muhammediyye müellifi halifesi Yazıcıoğlu, eserini kendisine takdim ettiğinde, "Mehmet, bununla uğraşacağına bir gönül haketseydin; bir gönle girip onun terbiyesiyle meşgul olsaydın, daha iyi olmaz mıydı?" diyerek kendi düşüncesini de dile getirmiştir.
Tatcı, İbrahim Has'ın "Tezkiretül-Has" adlı eserinde kesin bir dille Somuncu Baba'nın kabri şeriflerinin Aksaray'da olduğunun belirtildiğini dile getirerek, şunları kaydetti: "Diriyiz daim ölmeyiz, karanlıklarda kalmayız çürüyüp toprak olmayız. Bize leylü Nehar olmaz, leylü Nehar gece gündüz demektir' Somuncu Baba'nın bu sözü üzerinde bile günlerce konuşabiliriz. 1751 yılında yazılan Tezkiretül-Has adlı eserde Somuncu Baba'nın Bursa'da Bayezit Han Camii'nin açılış vaazından sonra büyük bir zat oluşunun ifşa olması üzerine Bursa'yı terk ederek Aksaray'a yerleştiği, burada irşad çalışmalarının yanı sıra ziraatla meşgul olduğu belirtilmektedir. Bu sempozyumda ilk defa açıkladığımız kaynak bilgisi ile Somuncu Baba'nın Aksaray'a geldiğini ve kabri şeriflerinin de burada olduğunu tespit etmiş oluyoruz." Tatcı ayrıca kaynak eserde Somuncu Baba'nın Darende'de bulunması ile ilgili herhangi bir bilgiye yer verilmediğini belirtti. Sempozyumda bildiri sunan Yrd. Doç. Dr Mustafa Güneş de "Menakıb-ı Akşemseddin" adlı eserde Hacı Bayramı Veli ve Somuncu Baba gibi büyük zatlarla ilgili yer alan bilgiler hakkında sunum yaptı. Sempozyuma, Aksaray Valisi Orhan Alimoğlu, Kayseri Valisi Mevlüt Bilici, AK Parti Aksaray Milletvekilleri Ruhi Açıkgöz, İlknur İnceöz, Belediye Başkanı Nevzat Palta, Aksaray Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Acar, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
Somuncu Baba
Asıl adı Hamid Hamidüddin'dir. Somuncu Baba olarak da bilinen Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han zamanında yaşadı. Soyu Peygamber Efendimiz (s.a.v)'e ulaşır, 24. kuşaktan torunudur, Seyyittir. Alaaddin Erdebili'den ve Bayezid-i Bistami'nin ruhaniyetinden manevî terbiye almıştır. Dinî ve dünyevî ilimlerle ilgili icazet alarak, irşad vazifesi için Anadolu'ya dönmüş Bursa'ya yerleşmiştir. Bursa'da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip çarşı pazar dolaşarak "Somunlar Müminler!" nidasıyla insanlara ekmek dağıtmıştır. Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Somuncu Baba ve Ekmekçi Koca olarak da tanınmıştır.
Zamanın Padişahı Yıldırım Beyazıd Han Niğbolu zaferini kazanınca Allah'a şükür nişanesi olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştır. Ulu Cami'nin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri okumuş, hutbede Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumlamıştır. Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerine büyük bir teveccüh ve tazim göstermiştir. Manevî kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri şöhretten korktuğu için talebeleriyle birlikte Bursa'dan ayrılarak Aksaray'a gelmiştir. Aksaray'da Hacı Bayramı Veli Hazretlerini dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşad vazifesi için Ankara'ya görevlendirmiştir.
Hâmid-i Aksarâyî hazretleri, 1412 (H.815) senesinde, bir gün dostları ve talebeleriyle helâlleşti. İki rekat namaz kıldıktan sonra, uzun uzun duâ etti. Sonra Kelime-i şehâdet getirerek vefât etti. Cenâze namazını Hâcı Bayram-ı Velî kıldırdı. Geriye iki erkek çocuk bırakarak, bugünkü türbesinin olduğu yere defnedildi. Türbesi Aksaray kabristanının ortalarındadır. Somuncu Baba'nın çilehânesini ve türbesini ziyâret edenler, rûhâniyetinden fevkalâde feyz ve bereketlere kavuştuklarını, dünyâyı unuttuklarını söylemişlerdir. Onu vesîle ederek Allahü teâlâya yapılan duâların kabûl olduğunu da bildirmişlerdir.
Somuncu Baba ve en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli'nin Osmanlı Devletinde yeni Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır. Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı isimleri zikretmemiz gerekir. Böylece kültürümüz için ne kadar önemli olduklarını ve büyük değerler ifade ettiklerini anlamaya çalışabiliriz. Bu önemli isimler ve medfun oldukları yerler şunlardır:
Halil Taybi Darende, Baba Yusuf Hakiki Aksaray, Akşemseddin Beypazarı Göynük, Ömer Dede Göynük,Hızır Dede Bursa, Akbıyık Sultan Bursa,İnce Bedreddin Darende, Yazıcıoğlu Gelibolu, Şeyh Lutfullah Balıkesir,Şeyhî Kütahya, Şeyh Üftade Bursa, Aziz Mahmud Hüdayi İstanbul,Muslihiddin Halife İskilip, Uzun Selahaddin Bolu ve Kâşif'u-l-Estar an Vechi-l Esrar eserleri mevcuttur.
Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir alim kişidir. Onun fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işâret ettiğimiz melâmet meşrebinden de kaynaklanmış olabilir. Nitekim onun yanında yetişmiş bulunan ve halifesi olan Hacı Bayram Veli de, müderris olmasına rağmen eser yazmamış ve hatta Muhammediyye müellifi halifesi Yazıcıoğlu, eserini kendisine takdim ettiğinde, "Mehmet, bununla uğraşacağına bir gönül haketseydin; bir gönle girip onun terbiyesiyle meşgul olsaydın, daha iyi olmaz mıydı?" diyerek kendi düşüncesini de dile getirmiştir.
