^{#smrgKİTABEVİ} Son Ermeni Islahatı Projesi/süreci (1912-1914) - 2022

Ermeni Islahatı ya da Meselesi dendiğinde; “[…] üç dönemin ilkinde (1880-1883) bize karşı en fazla titizlenen ve ısrarcı olan İngiliz Hükümetidir. Bu kötü görev tüm şiddetiyle ikinci dönemde (1894-1897) de İngiltere devletinde kalmış, üçüncü dönemde (1912-1914) ise tamamen Rusya devletine verilmiştir. Fransa Hükümeti ise İngiliz ve Rus hükümetlerine bütün varlığıyla çalışıp gayret göstererek yardım etmek konusunda asla kusur etmemiştir. […] Tarihî ve siyasî sebepler, bugün kendileriyle savaş halinde bulunduğumuz her üç devletin bazen müttefikleriyle bir noktada toplanmasını sağlamış, bazen de (emperyalist/sömürgeci) çıkarları uğruna birbirlerinden uzaklaşsalar da yine bizim zararımıza olan konularda birleşen çizgilerinden doğan tarihî ve siyasî sebeplerin doğal zorlamasıyla Ermeni Meselesi'nde daima aleyhimize çalışmışlar ve başımıza pek çok dert açmışlardır. Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya'ya gelince; […] Ermeni Meselesi'nde sıkı bir politika izlememişlerse de İngiltere, Fransa ve Rusya'nın politikasına cidden karşı çıkacak hiçbir şey yapmamışlar, çoğu zaman aleyhimize bu üç devletin kötü niyetli siyasetlerine yatkınlık göstermişlerdir. Amerika Hükümeti bile zaman zaman titizlik etmekten geri kalmamıştır.”